Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Đắk Lắk được xác định là địa bàn chiến lược của cách mạng, là đầu mối của nhiều tuyến giao thông trọng yếu thuộc hành lang chiến lược Bắc Nam và Đông Tây của đường Trường Sơn, nối liền Nam Bộ và các tỉnh đồng bằng miền Trung, có đường biên giới tiếp giáp Campuchia. Đế quốc Mỹ và bọn tay sai cũng xác định đây là mặt trận chiến lược, vì vậy, chúng tập trung lực lượng, phương tiện đánh phá để mở rộng chiến tranh, bao vây, tiêu diệt lực lượng cách mạng ở miền Nam, khống chế cách mạng Lào và Campuchia nhằm khoá chặt đường hành lang chi viện của ta từ Bắc vào Nam.

Sau Hiệp định Giơnevơ, lực lượng Công an Đắk Lắk lúc này tuy chưa hình thành tổ chức, nhưng theo sự phân công nằm trong các Ban của Đảng tích cực tham gia xây dựng, củng cố và mở rộng các khu căn cứ; tuyên truyền, giác ngộ quần chúng đi theo cách mạng, vận động, hỗ trợ quần chúng nổi dậy diệt ác ôn, đấu tranh chống địch đàn áp, khủng bố và cưỡng ép rời làng vào vùng địch kiểm soát... góp phần đưa phong trào đồng khởi của quần chúng nhân dân phát triển không ngừng trên khắp các địa bàn trong tỉnh. Để tăng cường sự chỉ đạo và đẩy mạnh phong trào cách mạng ở các địa bàn phía Nam tỉnh Đắk Lắk, đầu năm 1960, Liên Khu uỷ Khu V quyết định chia tỉnh Đắk Lắk ra thành 04 đơn vị riêng: B3, B4, B5 và B6.

Tháng 10/1964, trên cơ sở chỉ đạo của Trung ương về việc thành lập tổ chức an ninh các cấp, Tỉnh ủy B3 quyết định thành lập Ban an ninh B3 do đồng chí Ama Jú (tức Vũ Ngọc Châu) - Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy làm Trưởng ban. Lực lượng là số cán bộ được Bộ Công an chi viện và cán bộ được phát triển từ nguồn nhân lực tại chỗ. Chi bộ Đảng của Ban hình thành lúc đầu có 07 đảng viên, cơ quan làm việc được xây dựng riêng tạo điều kiện thuận lợi cho việc hội họp, sản xuất. Cùng thời gian này, Thường vụ Tỉnh ủy B5 quyết định thành lập Ban An ninh B5 do đồng chí Đào Tấn Ngoạn - quyền Bí thư Tỉnh ủy làm Trưởng ban. Ban An ninh các huyện cũng lần lượt được thành lập, không có các bộ phận nghiệp vụ riêng như tổ chức Ban An ninh tỉnh, cán bộ chiễn sĩ thực hiện tất cả các mặt công tác, phụ trách từng địa bàn, từng xã.

Tháng 10/1965, Khu uỷ Khu V quyết định hợp nhất B3, B5 lại thành tỉnh Đắk Lắk. Theo quyết định trên, Ban An ninh B3, B5 sáp nhập thành Ban An ninh Đắk Lắk. Kể từ đây, lực lượng Công an Đắk Lắk không ngừng được củng cố, từng bước nâng cao chất lượng, hiệu quả các mặt hoạt động.

Để tiếp tục thực hiện nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn này là phá ấp, giành dân, đánh bại âm mưu “Ấp chiến lược” của Mỹ, ngụy, cán bộ chiến sĩ Ban An ninh Đắk Lắk đã tích cực xây dựng, phát triển cơ sở tại thị xã và các quận lỵ lớn, đấu tranh chống hoạt động do thám, gián điệp của địch; phối hợp cùng bộ đội tích cực chống càn, tiêu hao sinh lực địch tại Buôn Hồ, Krông Pắc, Krông Bông… giải phóng hàng nghìn đồng bào ra khỏi ấp chiến lược, góp phần quan trọng đánh thắng “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ, ngụy.

Lực lượng An ninh Đắk Lắk tham gia bảo vệ đồng bào trên đường gùi đạn, lương thực phục vụ tiền tuyến kháng chiến chống Mỹ, cứu nước

Trên cơ sở bám sát nghị quyết, chỉ thị của Đảng về đấu tranh chống “Chiến tranh cục bộ”, lực lượng An ninh đã kiên cường bám đất, bám dân, điều tra nắm tình hình, diệt ác ôn. Điển hình như vụ đột nhập vào dinh điền Phú Học, bắt 02 tên tề điệp, xử lý 01 tên trưởng cảnh sát (đã tham gia tàn sát cán bộ và đồng bào ta ở Quảng Nam - Đà Nẵng); vận động quần chúng đấu tranh chính trị. Lực lượng An ninh và huyện đội phối hợp cùng bộ đội chủ lực chặn đứng cuộc càn quét của Mỹ, ngụy vào đồn MeWal. Cũng trong năm này, ta phát hiện được 41 tên gián điệp của Mỹ, ngụy được địch trang bị cho nhiều phương tiện về buôn Hma vùng giải phóng để hoạt động. Mặc dù liên tục bị địch đánh phá, tăng cường “xúc dân” nhưng đến cuối năm 1967, ta vẫn giữ được nhiều địa bàn, giữ vững thế chủ động tấn công địch trên chiến trường.

Trong cuộc “Tổng công kích, tổng khởi nghĩa” Tết Nguyên đán Mậu Thân 1968, cán bộ, chiến sĩ Ban An ninh Đắk Lắk đã ngày đêm bám địa bàn, nắm tình hình cơ quan tổ chức từ cấp quận trở lên như ban chuyên môn, công an, cảnh sát ngụy, …; lập danh sách hàng trăm đối tượng, nắm mọi di biến động của địch để kịp thời báo cáo, tham mưu lãnh đạo; phát động phong trào “Phòng gian bảo mật” trong toàn lực lượng, đảm bảo yếu tố bí mật, bất ngờ trước giờ tấn công; củng cố lại trại tạm giữ, xây dựng trại dã chiến để tiếp nhận phạm nhân; củng cố các căn cứ lõm, xây dựng hành lang giao liên hợp pháp từ vùng ven vào trong nội thị… Kết quả, sau bốn ngày tấn công quyết liệt, quân và dân tỉnh Đắk Lắk đã đánh chiếm và làm chủ được một số vùng quan trọng, làm cho bộ máy của địch bị tê liệt; tiêu diệt nhiều tên ác ôn có nhiều nợ máu với Nhân dân góp phần làm cho hệ thống ngụy quyền cùng bộ máy kìm kẹp của địch ở nhiều nơi bị phá vỡ; khai thác kịp thời các đối tượng bị bắt giữ, phục vụ công tác đánh địch trước mắt và lâu dài.

Thực hiện cuộc tiến công chiến lược 1972, mở màn bằng đợt hoạt động Xuân - Hè, lực lượng An ninh tham gia nổ súng, đánh chốt dân vệ ở ấp Đức An, chốt bảo an ở Cà Lúi, bắt và xử lý nhiều tên tề điệp ác ôn. Ngày 07/11/1972, lực lượng An ninh phối hợp với biệt động thị dùng chất nổ đánh diệt 10 tên cảnh sát, đốt cháy 03 xe Jeep ngay tại trung tâm thị xã; các cán bộ an ninh làm nhiệm vụ trinh sát, đưa đường cho 08 chiến sĩ đặc công tấn công khu đồn 23, phá hủy 06 xe vận tải, diệt một số tên địch… Được sự hỗ trợ của quần chúng và cơ sở, lực lượng An ninh đã tiêu diệt được 05 tên ác ôn, làm bị thương 01 tên, phối hợp với các lực lượng khác diệt được 25 tên, trong đó có tên đầu hàng phản bội có nhiều nợ máu với Nhân dân. Tại H2, lực lượng trinh sát phối hợp với đội công tác vũ trang đột nhập vào ấp Tân Sinh, Đức An bắt 4 tên tề điệp; tại H5, một cán bộ tổ diệt ác đã dùng mìn đánh sập ngôi nhà của tên trung sỹ, ấp phó an ninh thôn 4, Quảng Nhiêu… Kết hợp công tác diệt ác, phá kìm với đẩy mạnh tấn công chính trị vào hàng ngũ địch, lực lượng An ninh đã tán phát hàng chục nghìn truyền đơn, cáo trạng, thư cảnh cáo… làm nhiều tên hoang mang, bỏ việc hoặc chạy đi nơi khác, 24 tên ra đầu thú xin nhận việc ta giao.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975, cán bộ chiến sĩ Ban An ninh đã cử 02 đội trinh sát vào thị xã trước chiến dịch để nắm tình hình, dẫn đường cho quân chủ lực... Đặc biệt, đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tham gia vẽ sơ đồ chi tiết các quận lỵ, kho tàng, cơ quan của địch trong thị xã Buôn Ma Thuột, cung cấp cho Tỉnh ủy phục vụ kế hoạch tác chiến. Sau khi được lệnh tiến công, cán bộ chiễn sĩ Ban An ninh Đắk Lắk đã tổ chức lực lượng đánh chiếm mục tiêu được phân công, phối hợp bộ đội chủ lực chiếm lĩnh các cơ quan đầu não của địch... cùng với quân và dân trong tỉnh làm nên Chiến thắng Buôn Ma Thuột, mở màn cho thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Lực lượng An ninh Đắk Lắk bảo vệ an toàn các đồng chí lãnh đạo tỉnh tham gia chỉ huy Chiến dịch giải phóng Buôn Ma Thuột, tháng 3/1975

Tổng kết lịch sử 21 năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã khẳng định: “Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Nhân dân ta là một trong những chiến công lớn của thế kỷ XX. Đối với dân tộc ta, đây là thiên anh hùng ca bất hủ của chiến tranh nhân dân Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh”. Chiến thắng 30/4/1975 đã chấm dứt ách thống trị hơn một thế kỷ của chủ nghĩa thực dân, đế quốc trên đất nước ta, đánh dấu bước ngoặt quyết định trong lịch sử dân tộc, mở ra một kỷ nguyên mới, cả nước độc lập, thống nhất tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong thắng lợi vĩ đại ấy, lực lượng Công an nhân dân Việt Nam nói chung, và lực lượng Công an Đắk Lắk nói riêng đã không quản ngại hy sinh, gian khổ, vượt qua bao khó khăn, thử thách để làm nên những chiến công oanh liệt, góp phần quan trọng vào sự nghiệp bảo vệ Đảng, chính quyền, bảo vệ Nhân dân, bảo vệ lực lượng và thành quả cách mạng./.