Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 (Luật số 73/2021/QH14) được thông qua vào ngày 30/3/2021 tại Kỳ họp thứ 11, Quốc hội Khóa XIV, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2022.

Chiều ngày 30/03/2021, Quốc hội Khóa XIV biểu quyết thông qua dự thảo Luật Phòng, chống ma túy năm 2021

Văn phòng Chủ tịch nước họp báo công bố Luật phòng, chống ma túy năm 2021

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 có nhiều nội dung mới phù hợp với tình hình thực tiễn và khắc phục những bất cập, hạn chế của Luật Phòng, chống ma túy năm 2000, sửa đổi, bổ sung năm 2008, cụ thể như sau:

1. Về bố cục

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 gồm 08 Chương, 55 Điều. So với Luật Phòng, chống ma túy năm 2000, sửa đổi, bổ sung năm 2008 thì số chương giữ nguyên, giảm 01 Điều; bổ sung Chương IV “Quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy”, bỏ chương quy định về khen thưởng và xử lý vi phạm.

2. Về phạm vi điều chỉnh

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 đã bổ sung phạm vi điều chỉnh về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; cai nghiện ma túy; quản lý nhà nước và hợp tác quốc tế về phòng, chống ma túy.

3. Về giải thích từ ngữ

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 bổ sung thêm một số khái niệm sau:

- Thuốc thú ý có chứa chất ma túy, tiền chất là thuốc thú y có chứa các chất gây nghiện, chất hướng thần, tiền chất (Khoản 5, Điều 2). Việc bổ sung thêm quy định về thuốc thú y có chứa chất ma túy để nhằm ngăn chặn các hành vi lợi dụng việc sử dụng ma túy hợp pháp trong thú y vào mục đích khác không hợp pháp theo quy định của pháp luật.

- Người sử dụng trái phép chất ma túy là người có hành vi sử dụng chất ma túy mà không được sự cho phép của người hoặc cơ quan chuyên môn có thẩm quyền và xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể có kết quả dương tính (Khoản 10, Điều 2). Quy định này nhằm phân biệt người sử dụng trái phép chất ma túy với người nghiện ma túy để xác định và áp dụng các biện pháp phù hợp với từng đối tượng, đảm bảo đối tượng nào thì biện pháp đó.

- Xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể là việc thực hiện các kỹ thuật chuyên môn nhằm xác định chất ma túy trong cơ thể thông qua mẫu nước tiểu, mẫu máu hoặc các mẫu vật khác của cơ thể người (Khoản 11, Điều 2).

- Cai nghiện ma túy là quá trình thực hiện các hoạt động hỗ trợ về y tế, tâm lý, xã hội, giúp người nghiện ma túy dừng sử dụng chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, phục hồi thể chất, tinh thần, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi để chấm dứt việc sử dụng trái phép các chất này (Khoản 13, Điều 2).

- Cơ sở cai nghiện ma túy là cơ sở được thành lập để thực hiện đầy đủ quy trình cai nghiện theo quy định của Luật này, bao gồm cơ sở cai nghiện ma túy công lập và cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện (Khoản 14, Điều 2).

Thuốc thú ý có chứa chất ma túy, tiền chất

4. Về chính sách của Nhà nước về phòng, chống ma túy

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 đã bổ sung và quy định cụ thể nhiều chính sách của Nhà nước về phòng, chống ma túy tại Điều 3, gồm 10 Khoản, trong đó có một số nội dung như:

- Thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng, chống ma túy; kết hợp với phòng, chống HIV/AIDS và các tệ nạn xã hội khác.

- Ưu tiên nguồn lực phòng, chống ma túy cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng sâu, vùng xa, hải đảo, khu vực biên giới và địa bàn phức tạp về ma túy.

- Cán bộ, chiến sĩ thuộc cơ quan chuyên trách phòng, chống tội phạm về ma túy, người làm công tác cai nghiện ma túy trong các cơ sở cai nghiện ma túy công lập được hưởng chế độ, chính sách ưu đãi phù hợp với tính chất nhiệm vụ, địa bàn hoạt động theo quy định của Chính phủ.

- Bảo đảm kinh phí cai nghiện ma túy bắt buộc; hỗ trợ kinh phí cai nghiện ma túy tự nguyện, kinh phí quản lý sau cai nghiện ma túy.

5. Nguồn tài chính cho phòng, chống ma túy

Luật Phòng, chống ma túy năm 2000, sửa đổi, bổ sung năm 2008 không quy định về nguồn tài chính cho phòng, chống ma túy mà chỉ đề cập đến kinh phí để xây dựng cơ sở vật chất, tổ chức cai nghiện ma túy, quản lý sau cai nghiện, phòng, chống tái nghiện ma túy. Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 quy định chung về nguồn tài chính cho phòng, chống ma túy tại Điều 4, gồm 04 nguồn:

- Ngân sách nhà nước. 

- Nguồn tài trợ, viện trợ, đầu tư, tặng cho của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước. 

- Chi trả của gia đình, người nghiện ma túy. 

- Các nguồn tài chính hợp pháp khác.

6. Các hành vi bị nghiêm cấm

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 bổ sung một số hành vi bị nghiêm cấm cho phù hợp với tình hình thực tiễn như: 

- Hướng dẫn trồng cây có chứa chất ma túy.

- Nghiên cứu, giám định, kiểm nghiệm, kiểm định, sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, bảo quản, tồn trữ, mua bán, phân phối, xử lý, trao đổi, xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, tạm xuất, tái nhập, quá cảnh trái phép chất ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất, nguyên liệu làm thuốc là dược chất gây nghiện, dược chất hướng thần, tiền chất dùng làm thuốc, thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất.

- Chống lại hoặc cản trở việc xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể, xác định tình trạng nghiện ma túy, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, cai nghiện ma túy, quản lý sau cai nghiện ma túy.

- Hướng dẫn sản xuất, hướng dẫn sử dụng trái phép chất ma túy; quảng cáo, tiếp thị chất ma túy.

- Kỳ thị người sử dụng trái phép chất ma túy, người cai nghiện ma túy, người sau cai nghiện ma túy.

Điểm nổi bật trong các hành vi bị nghiêm cấm theo theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 là cấm hành vi “Kỳ thị người sử dụng trái phép chất ma túy, người cai nghiện ma túy, người sau cai nghiện ma túy”. Điều này xuất phát từ thực tiễn người dân thường có tâm lý kỳ thị, dè chừng, xa lánh đối với những người sử dụng trái phép chất ma túy, thậm chí còn có nhiều trường hợp vu khống, đánh đập, cô lập, hành vi này không chỉ đến từ những người xa lạ mà nó còn có cả những người thân và bạn bè của họ. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý, quyền con người cũng như cản trở rất nhiều đến quá trình cai nghiện cũng như hòa nhập với cộng đồng, rất dễ đẩy người sau cai nghiện ma túy vào con đường tái nghiện. Vì vậy, việc bổ sung quy định mới này thể hiện tính nhân văn nhằm bảo vệ quyền con người của những người đã lầm đường, lạc lối đi theo con đường này, tạo điều kiện để họ sớm cai nghiện và hòa nhập trở lại với cộng đồng.

Kỳ thị, xa lánh đối với người sử dụng trái phép chất ma túy

7. Về trách nhiệm phòng, chống ma túy

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 cơ bản kế thừa các nội dung về trách nhiệm phòng, chống ma túy được quy định trong Luật Phòng, chống ma túy năm 2000, sửa đổi, bổ sung năm 2008, tuy nhiên đã gộp các nội dung vào từng nhóm cụ thể như: Trách nhiệm của cá nhân, gia đình (Điều 6); trách nhiệm của cơ quan nhà nước (Điều 7); trách nhiệm của cơ sở giáo dục (Điều 8); trách nhiệm của cơ quan báo chí (Điều 9); trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và tổ chức khác (Điều 10).

Trách nhiệm trong phòng, chống ma túy

8. Cơ quan chuyên trách phòng, chống tội phạm về ma túy

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 quy định rõ các cơ quan chuyên trách phòng, chống tội phạm về ma túy thuộc Công an nhân dân, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, đồng thời quy định nguyên tắc phối hợp xử lý của các cơ quan chuyên trách phòng, chống tội phạm về ma túy khi phát hiện hành vi vi phạm pháp luật về ma túy, cụ thể: “Trên cùng một địa bàn khi phát hiện hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của nhiều cơ quan thì cơ quan phát hiện trước có trách nhiệm xử lý theo thẩm quyền do pháp luật quy định; trường hợp vụ việc không thuộc thẩm quyền của mình thì chuyển giao hồ sơ, người, tang vật vi phạm pháp luật cho cơ quan có thẩm quyền chủ trì giải quyết”.

9. Về kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy

- Về các chất được kiểm soát, Luật bổ sung quy định kiểm soát đối với thuốc tiền chất, nguyên liệu làm thuốc là dược chất gây nghiện, dược chất hướng thần, tiền chất dùng làm thuốc và thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất.

- Về các hoạt động hợp pháp được kiểm soát, Luật bổ sung quy định kiểm soát các hoạt động tạm nhập, tái xuất, tạm xuất, tái nhập chất ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất, nguyên liệu làm thuốc là dược chất gây nghiện, dược chất hướng thần, tiền chất dùng làm thuốc và thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất nhằm tăng cường quản lý các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy, góp phần nâng cao năng lực phát hiện và ngăn chặn các đối tượng phạm tội sản xuất trái phép chất ma túy.

- Ngoài ra, Luật đã bổ sung quy định về vệc xử lý chất ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất, nguyên liệu làm thuốc là dược chất gây nghiện, dược chất hướng thần, tiền chất dùng làm thuốc, thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất bị thu giữ trong các vụ án hình sự, vụ việc vi phạm hành chính được xử lý theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự, pháp luật về xử lý vi phạm hành chính.

Lực lượng Hải quan, Công an phối hợp bắt giữ ma túy cất giấu, ngụy trang trong mô tơ điện nhập khẩu vào Việt Nam

10. Về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy

Đây là quy định mới của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 so với Luật phòng, chống ma túy năm 2000, sửa đổi, bổ sung 2008, được quy định tại Chương IV, gồm 05 Điều. Quy định của chương này nhằm tổ chức việc quản lý đối với người sử dụng trái phép chất ma túy ngay từ khi phát hiện lần đầu, từ đó triển khai thực hiện các biện pháp ngăn chặn, giảm nguy cơ họ tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy và trở thành nghiện ma túy. Một số nội dung chính như sau:

- Quy định các trường hợp phải xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể và xác định tình trạng nghiện ma túy nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phân loại, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy và áp dụng các biện pháp quản lý, cai nghiện phù hợp.

- Quy định thời hạn quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy là 01 năm kể từ ngày Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã ra quyết định quản lý.

- Quy định trách nhiệm của người sử dụng trái phép chất ma túy: Cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy của mình cho Công an cấp xã nơi cư trú. Chấp hành việc quản lý của Ủy ban nhân dân cấp xã.

Phát hiện, bắt quả tang các đối tượng sử dụng trái phép chất ma túy

11. Về cai nghiện ma túy

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 bổ sung một số nội dung sau:

- Bổ sung quy trình cai nghiện ma túy gồm các bước: (1) Tiếp nhận, phân loại; (2) Điều trị cắt cơn, giải độc, điều trị các rối loạn tâm thần, điều trị các bệnh lý khác; (3) Giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi, nhân cách; (4) Lao động trị liệu, học nghề; (5) Chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng.

Việc cai nghiện ma túy bắt buộc phải bảo đảm đầy đủ 05 giai đoạn trên; việc cai nghiện ma túy tự nguyện phải bảo đảm hoàn thành đủ 03 giai đoạn (1), (2), (3).

- Quy định quyền và trách nhiệm của các cơ sở cai nghiện, tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện; chính sách hỗ trợ kinh phí cai nghiện ma túy tự nguyện.

- Người nghiện ma túy trong thời hạn cai nghiện hoặc điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế mà bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy thì bị áp dụng biện pháp cai nghiện bắt buộc.

- Người hoàn thành cai nghiện ma túy (tự nguyện, bắt buộc), người hoàn thành điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế phải chịu sự quản lý sau cai nghiện ma túy tại nơi cư trú.

- Người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên, trong thời hạn chịu sự quản lý sau cai nghiện ma túy mà tái nghiện thì bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Cai nghiện ma túy tại cơ sở cai nghiện tự nguyện

Ngoài ra, còn bổ sung một số quy định về Cơ sở cai nghiện ma túy công lập; Cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện; Áp dụng biện pháp cai nghiện ma túy cho người Việt Nam bị nước ngoài trục xuất về nước do có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy, nghiện ma túy; người nước ngoài nghiện ma túy sinh sống tại Việt Nam./.