Thời gian gần đây, liên tiếp xuất hiện các video clip, hình ảnh đánh ghen vì chồng/vợ ngoại tình trên Facebook, Tiktok... và mọi người cũng chia sẻ rộng rãi. Tuy nhiên, nhiều người không biết rằng, hành vi phát tán video clip, sử dụng hình ảnh nhạy cảm của người khác khi chưa được phép là hành vi vi phạm pháp luật.

1. Quyền nhân thân được pháp luật bảo hộ như thế nào?

Theo quy định của pháp luật hiện hành, việc tự ý sử dụng hình ảnh của người khác đưa lên MXH khi chưa được sự đồng ý, cho phép của người đó là vi phạm quyền nhân thân của cá nhân. Trường hợp cần sử dụng, công bố công khai hình ảnh của cá nhân nhằm mục đích giáo dục, răn đe, cảnh báo, bảo vệ trật tự công cộng, phòng ngừa việc gây ra các tội phạm nguy hiểm cho xã hội chỉ được thực hiện khi có căn cứ và phải đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời hạn do hiến pháp và các đạo luật liên quan quy định.

Việc đưa hình ảnh của người khác trái với ý muốn của cá nhân, không được cá nhân (người có quyền quyết định thay trong trường hợp cá nhân chết, cá nhân là người chưa thành niên…) được coi là hành vi trái pháp luật, vi hiến, vi phạm nghiêm trọng quyền con người, quyền nhân thân của cá nhân. Theo đó, quyền con người được hiến pháp, Bộ luật dân sự 2015 và các đạo luật liên quan thừa nhận, bảo vệ và bảo đảm thực hiện. Theo Hiến pháp năm 2013, quyền bất khả xâm phạm về danh dự, uy tín (khoản 1 Điều 20), về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình (khoản 1 Điều 21). Điều 34 Bộ luật dân sự 2015 nêu rõ cá nhân có quyền đối với hình ảnh của mình, có quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín. Khoản 1, 2 Điều 38 Bộ luật dân sự 2015 nêu rõ cá nhân có quyền về đời sống riêng tư. Bí mật cá nhân, bí mật gia đình là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ. Việc thu thập, lưu giữ, sử dụng, công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư, bí mật cá nhân phải được người đó đồng ý. Việc thu thập, lưu giữ, sử dụng, công khai thông tin liên quan đến bí mật gia đình phải được các thành viên gia đình đồng ý, trừ trường hợp luật có quy định khác.

Như vậy, những cá nhân, tổ chức tự ý đưa những hình ảnh, clip như đã nói trên lên MXH rõ ràng là vi phạm pháp luật. Nếu việc phát tán này do người thừa hành công vụ thực hiện thì càng đáng trách vì đó là hành vi trái pháp luật.

2. Tung video clip, hình ảnh lên mạng khi không được phép, bị phạt thế nào?

Căn cứ Điều 101, 102 Nghị định số 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2020 của Chính phủ, sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 14/2022/NĐ-CP, ngày 27/01/2022 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử đã quy định hình thức xử phạt đối với hành vi vi phạm các quy định về trách nhiệm sử dụng dịch vụ mạng xã hội; hành vi đăng tải hình ảnh của người khác khi không được cho phép nếu không gây hậu quả nghiêm trọng hoặc hậu quả ít nghiêm trọng thì bị xử phạt hành chính từ 10.000.000 đến 20.000.000 đồng, trường hợp không có tình tiết tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ thì mức xử phạt là mức trung bình của khung hình phạt (15.000.000 đồng), đồng thời, người thực hiện hành vi vi phạm buộc phải gỡ bỏ đường dẫn đến thông tin sai sự thật đã đăng tải. Trường hợp vi phạm Điều 102 Nghị định số 15/2020/NĐ-CP: Vi phạm quy định về lưu trữ, cho thuê, truyền đưa, cung cấp, truy nhập, thu thập, xử lý, trao đổi và sử dụng thông tin, thì ngoài việc bị phạt tiền, tổ chức/cá nhân vi phạm còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung: a) Tước quyền sử dụng Giấy phép thiết lập mạng xã hội từ 22 tháng đến 24 tháng đối với hành vi vi phạm quy định tại các khoản 5, 6 và 7 Điều này; b) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm quy định tại các điểm b, g, h và q khoản 3, điểm a khoản 4 và khoản 7 Điều này.

Nếu hành vi đăng hình ảnh người khác không xin phép gây hậu quả nghiêm trọng thì sẽ bị xử lý hình sự theo Điều 155, Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Cụ thể, nếu hành vi đăng hình ảnh của người khác mà không xin phép và xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm. Trường hợp hành vi phạm tội có các tình tiết tăng nặng như: Phạm tội 2 lần trở lên; đối với 2 người trở lên; lợi dụng chức vụ, quyền hạn; đối với người đang thi hành công vụ; sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội; gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%... thì sẽ bị phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.

Như vậy, tùy thuộc vào mức độ gây ảnh hưởng mà việc đăng hình ảnh, thông tin của người khác lên mạng xã hội mà không được người đó cho phép sẽ bị xử lý theo các quy định khác.

3. Những trường hợp được phép đăng ảnh lên mạng xã hội không cần xin phép

Theo khoản 2 Điều 32 Bộ luật Dân sự 2015, việc sử dụng hình ảnh trong trường hợp sau đây không cần có sự đồng ý của người có hình ảnh hoặc người đại diện theo pháp luật của họ:

- Hình ảnh được sử dụng vì lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích công cộng

- Hình ảnh được sử dụng từ các hoạt động công cộng, bao gồm hội nghị, hội thảo, hoạt động thi đấu thể thao, biểu diễn nghệ thuật và hoạt động công cộng khác mà không làm tổn hại đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của người có hình ảnh.

Vì vậy, hãy là người sử dụng mạng xã hội “thông minh”, không để vì những bức xúc, nóng giận trong phút chốc hay ùa theo trào lưu dư luận mà mang lại những hệ lụy đáng tiếc.