Để thực hiện nâng cao hiệu quả công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật theo cơ chế đổi mới về quy trình thực hiện, ngày 22/6/2015 tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội Khóa XIII nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (QPPL) trên cơ sở hợp nhất Luật Ban hành văn bản QPPL của HĐND, UBND năm 2004 và Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2008. Để quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 34/2016/NĐ-CP. Đây là các văn bản pháp lý quan trọng nhằm tiếp tục thể chế hóa Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị. Theo đó, Luật và Nghị định số 34/2016/NĐ-CP đã quy định rõ quy trình xây dựng, ban hành văn bản QPPL tương ứng với từng chủ thể có thẩm quyền. Cơ bản, các nội dung của Luật và Nghị định đã có nhiều điểm đổi mới quan trọng về quy trình xây dựng, ban hành, kiểm tra, xử lý và tổ chức thực hiện pháp luật.

Đại biểu Quốc hội ấn nút thông qua Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Đồng thời, để hoàn thiện hơn nữa các quy định về trình tự, thủ tục ban hành văn bản QPPL và kỹ thuật của văn bản QPPL, Quốc hội khóa XIV đã ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 154/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 34/2016/NĐ-CP. Quá trình triển khai thực hiện luật, nhận thức của các cấp, các ngành ở địa phương được nâng lên một bước về ý nghĩa, vai trò của công tác xây dựng pháp luật, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho hoạt động xây dựng pháp luật, góp phần đưa công tác xây dựng pháp luật ngày càng đi vào nền nếp. Các quy trình từ việc chuẩn bị hồ sơ trình, bảo đảm thời hạn trình, tuân thủ thể thức, kỹ thuật trình bày văn bản, quy định thời điểm có hiệu lực của văn bản, việc đăng Công báo, đăng tải văn bản QPPL trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật được thực hiện nghiêm túc. Chất lượng của văn bản QPPL ngày càng được nâng cao, nội dung của văn bản QPPL bảo đảm tính hợp hiến, cơ bản bảo đảm tính hợp pháp và tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, đa số văn bản bảo đảm tính khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Từ khi Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2015 có hiệu lực đến nay, Công an tỉnh đã tham mưu chủ trì soạn thảo trình HĐND tỉnh, UBND tỉnh ban hành 09 văn bản QPPL (gồm: 05 Nghị quyết và 04 Quyết định). Các văn bản QPPL do Công an tỉnh chủ trì soạn thảo cơ bản đã tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục ban hành văn bản QPPL, từ việc tham mưu tờ trình đề nghị xây dựng pháp luật, đến việc tổ chức soạn thảo, lấy ý kiến của các cơ quan, đơn vị, địa phương có liên quan, lấy ý kiến của các đối tượng chịu sự tác động của văn bản và ý kiến thẩm định của Sở Tư pháp, ý kiến thẩm tra của Văn phòng UBND tỉnh và các Ban HĐND trước khi trình HĐND tỉnh, UBND tỉnh thông qua tại kỳ họp. Công tác tiếp thu, giải trình đối với ý kiến góp ý của các đối tượng chịu tác động của chính sách và các sở, ban, ngành liên quan luôn được thực hiện nghiêm túc, chất lượng, do đó, dự thảo văn bản QPPL sau khi được tiếp thu, giải trình vừa mang tính phản biện cao vừa đảm bảo tính thuyết phục, được UBND tỉnh, các cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh đồng tình. Sau khi tham mưu xây dựng và ban hành văn bản QPPL, Công an tỉnh đã chủ động tham mưu kiểm tra, đánh giá, sơ kết, tổng kết việc thực hiện nhằm đảm bảo văn bản QPPL được ban hành phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và quy định pháp luật. So với các quy định về trình tự, thủ tục ban hành văn bản QPPL trước đây, Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2015 đã quy định chặt chẽ về trình tự, thủ tục đối với từng loại văn bản QPPL, vì vậy, đã hạn chế rất nhiều những văn bản QPPL ban hành sai trình tự, thủ tục, thẩm quyền.

Tuy nhiên, công tác tham mưu xây dựng và ban hành văn bản QPPL của HĐND tỉnh, UBND tỉnh vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như:

- Việc thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng còn chậm; một số hạn chế, bất cập đã phát hiện trong thực tiễn còn chậm được xử lý; tình trạng nợ ban hành văn bản quy định chi tiết chưa được khắc phục triệt để.

- Việc rà soát các nội dung quy định được giao trong văn bản QPPL của cơ quan nhà nước cấp trên có lúc chưa kịp thời. Nhiều văn bản cấp trên có nội dung giao địa phương quy định chi tiết, đã ban hành và có hiệu lực từ nhiều năm nhưng chậm tham mưu hoặc chưa tham mưu ban hành. Vẫn còn một số cơ quan soạn thảo chưa tuân thủ nghiêm bước lập đề nghị xây dựng văn bản QPPL nhất là các văn bản QPPL về cơ chế, chính sách.

- Việc đánh giá tác động chính sách còn mang tính hình thức, chưa được các cơ quan có thẩm quyền chú trọng, việc thu thập, lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động còn hạn chế, chưa đảm bảo số đông nên phần đánh giá tác động vẫn còn khá mờ nhạt. Một số đơn vị khi xây dựng đề xuất ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật nội dung còn sơ sài, thiếu thông tin, cơ sở để khẳng định sự cần thiết phải ban hành văn bản còn chưa đầy đủ; một số đề xuất về xây dựng chính sách trong nghị quyết của HĐND do UBND tỉnh trình, chưa đáp ứng yêu cầu về trình tự, thủ tục, nội dung.

- Một số dự thảo văn bản QPPL mắc nhiều lỗi về chính tả; câu từ, cú pháp chưa đảm bảo chặt chẽ, thống nhất đồng bộ với hệ thống văn bản QPPL. Một số dự thảo văn bản QPPL chất lượng soạn thảo còn chưa cao; một số quy định trong dự thảo chưa bám sát hết nội dung, yêu cầu được giao, giới hạn thẩm quyền được giao của văn bản cấp trên. Vì vậy, một số văn bản QPPL khi dự thảo chưa phù hợp với quy định của văn bản cấp trên, tình hình thực tiễn của địa phương.

- Mặc dù Luật Ban hành văn bản văn bản QPPL năm 2015 và Luật sửa đổi, bổ sung năm 2020 đã quy định rất chi tiết, nhưng một số cơ quan chủ trì soạn thảo chưa nhận thức đầy đủ được tầm quan trọng của việc lấy ý kiến đánh giá, còn xem nhẹ việc tổ chức lấy ý kiến. Việc tham gia ý kiến của các đối tượng chịu sự tác động còn hình thức; đối tượng truy cập trên Cổng thông tin điện tử của tỉnh để tham gia ý kiến đối với dự thảo nghị quyết chưa nhiều; chưa thực hiện thường xuyên việc lấy ý kiến của bộ, ngành có liên quan đối với nội dung văn bản QPPL sẽ được ban hành theo quy định.

Để nâng cao hiệu quả công tác xây dựng văn bản QPPL tại địa phương trong thời gian tới, tác giả xin đưa ra một số kiến nghị sau:

Một là, các cơ quan được giao chủ trì xây dựng văn bản pháp luật cần chú trọng đánh giá thấu đáo, toàn diện kết quả thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật trong tất cả các khâu của quá trình xây dựng pháp luật, từ việc tổng kết thực tiễn; xây dựng, đánh giá tác động của chính sách pháp luật; soạn thảo, trình văn bản đến khâu hoàn chỉnh dự thảo, trình ban hành văn bản. Đối với các vấn đề lớn, phức tạp cần kịp thời xin ý kiến chỉ đạo của Ban cán sự Đảng, Đảng Đoàn, các cấp ủy theo đúng quy định.

Bên cạnh việc đánh giá về sự phù hợp của chính sách pháp luật, các cơ quan có thẩm quyền thẩm định, thẩm tra các dự án, dự thảo văn bản cần quan tâm đánh giá sâu về mức độ thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng trong dự án, dự thảo văn bản, chỉ rõ những nội dung trong chủ trương, đường lối của Đảng chưa được thể chế hóa.  

Hai là, quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các chủ thể trong quy trình xây dựng, ban hành văn bản QPPL; tăng cường và xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác xây dựng pháp luật, đồng thời chú trọng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện. Bên cạnh đó cần tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa các các cơ quan trong quá trình soạn thảo, chỉnh lý, trình các dự án, dự thảo văn bản, nhất là trong các khâu lấy ý kiến góp ý; thẩm định; thẩm tra nhằm đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật.

Ba là, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ tham gia xây dựng pháp luật trong việc tham mưu hoạch định chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật; xây dựng dự thảo văn bản QPPL. Đội ngũ cán bộ xây dựng pháp luật phải nắm vững các chủ trương, đường lối của Đảng, biết cách vận dụng các chủ trương, đường lối đó trong việc xây dựng chính sách pháp luật và cụ thể hóa thành QPPL. Muốn vậy, đội ngũ này phải có bản lĩnh chính trị vững vàng; tích cực học tập, nghiên cứu các văn kiện của Đảng; có kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ sâu rộng và kỹ năng lập pháp, lập quy. Để tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ tham gia xây dựng pháp luật cần hết sức quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng về công tác này.

Bốn là, bảo đảm sự tham gia đầy đủ, thực chất, hiệu quả của các tổ chức, các tầng lớp Nhân dân trong việc xây dựng, góp ý chính sách pháp luật, nhất là góp ý kiến đối với dự thảo văn bản QPPL. Phát huy vai trò phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đối với dự thảo văn bản pháp luật, nhất là các văn bản có liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân theo Luật Ban hành văn bản QPPL và Luật Mặt trận tổ quốc Việt Nam. Việc tổ chức lấy ý kiến của các đối tượng chịu sự tác động của văn bản QPPL phải khoa học, nội dung xin ý kiến phải cụ thể, hình thức lấy ý kiến phải đa dạng, phù hợp với đối tượng được lấy ý kiến; việc tổng hợp ý kiến góp ý phải đầy đủ; việc nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến đóng góp phải chân thành, nghiêm túc; những ý kiến không được tiếp thu phải giải trình cặn kẽ, thấu đáo. Có như vậy chúng ta mới đưa được cuộc sống vào luật và sau này mới có thể đưa được luật vào cuộc sống - Nhận thức đúng đắn và bảo đảm sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng.