Trong những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm môi trường do chất thải nguy hại (CTNH) có chiều hướng gia tăng, xuất phát từ cả nguyên nhân khách quan và chủ quan. Cùng với quá trình phát triển kinh tế, mở rộng sản xuất, nhiều loại hình chất thải độc hại phát sinh trong công – nông nghiệp, y tế, dịch vụ… ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, đáng lo ngại là một bộ phận người dân và không ít cơ sở sản xuất kinh doanh vẫn chưa nhận thức đầy đủ về mức độ nguy hiểm của CTNH, dẫn đến hành vi xả thải, lưu giữ và xử lý không đúng quy định, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống cộng đồng.

Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành, chất thải nguy hại là chất thải chứa yếu tố độc hại, phóng xạ, lây nhiễm, dễ cháy, dễ nổ, gây ăn mòn, gây nhiễm độc hoặc có đặc tính nguy hại khác. Đây là loại chất thải có thể tồn tại ở dạng rắn, lỏng, khí, phát sinh từ hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, y tế, dịch vụ và sinh hoạt hàng ngày. Một số ví dụ điển hình như trong lĩnh vực công nghiệp, chất thải nguy hại bao gồm hóa chất dư thừa, dung môi, sơn, pin, ắc quy, linh kiện điện tử hỏng, chất tẩy nhuộm... Lĩnh vực nông nghiệp phát sinh các loại phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và các loại thuốc bảo vệ thực vật khác; ngành y tế phát sinh rác thải y tế, thuốc quá hạn, hóa chất xét nghiệm. Trong sinh hoạt, người dân cũng tạo ra nhiều loại chất thải nguy hại như pin, thiết bị điện tử cũ, nước tẩy rửa, mỹ phẩm, bóng đèn huỳnh quang, mực in, hộp mực máy tính... nếu không được phân loại và xử lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm nghiêm trọng cho môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Xử lý chất thải nguy hại là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật. Theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (Điều 83, 84), quy trình quản lý và xử lý chất thải nguy hại được quy định chặt chẽ, gồm các bước: khai báo, phân loại, thu gom, lưu giữ, vận chuyển và xử lý. Mỗi khâu đều phải tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật, điều kiện an toàn nghiêm ngặt và phải được thực hiện bởi các đơn vị có đủ điều kiện, được cấp phép theo quy định pháp luật.

Để tăng cường hiệu lực thực thi pháp luật, Nghị định số 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định cụ thể các hành vi vi phạm và mức xử phạt trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Các hành vi vi phạm chủ yếu: không đăng ký chủ nguồn thải chất thải nguy hại với cơ quan có thẩm quyền; không phân loại hoặc phân loại không đúng quy định các loại chất thải nguy hại phát sinh; lưu giữ chất thải nguy hại quá thời gian cho phép mà không báo cáo; không ký hợp đồng thu gom, vận chuyển, xử lý với đơn vị có giấy phép; không quản lý chứng từ CTNH theo quy định; trộn lẫn các loại CTNH không cùng tính chất hoặc trộn với chất thải thông thường; chuyển giao chất thải cho tổ chức, cá nhân không đủ điều kiện; tự ý đốt, chôn lấp, đổ trộm CTNH tại các khu đất trống, rẫy cà phê, khu dân cư, ven sông, suối. Các hành vi nêu trên bị xử phạt hành chính với mức tiền phạt từ 5 triệu đồng đến 600 triệu đồng, tùy theo tính chất, mức độ, quy mô và hậu quả vi phạm. Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy phép môi trường, tịch thu phương tiện vi phạm, và buộc thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả, như khôi phục lại hiện trạng môi trường ban đầu, chuyển giao chất thải cho đơn vị đủ điều kiện xử lý.

Đáng chú ý, trong trường hợp hành vi vi phạm có tính chất nghiêm trọng,  người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 235 (Tội gây ô nhiễm môi trường) hoặc Điều 236 (Tội vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại) Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Đối với cá nhân mức hình phạt có thể lên đến 7- 10 năm tù giam, hoặc phạt tiền lên đến 3 tỷ đồng; trường hợp vi phạm do pháp nhân thương mại thực hiện, mức xử phạt có thể lên tới 20 tỷ đồng, kèm theo hình phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn, cấm kinh doanh trong lĩnh vực nhất định và buộc bồi thường thiệt hại về môi trường theo quy định pháp luật.

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Lãnh đạo Công an tỉnh, nhằm tăng cường công tác phòng ngừa, đấu tranh đối với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, đặc biệt là trong quản lý chất thải nguy hại, Phòng Cảnh sát kinh tế đã phối hợp với các ngành chức năng tổ chức thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có phát sinh chất thải nguy hại. Nội dung kiểm tra tập trung vào việc chấp hành các quy định về đăng ký nguồn thải, phân loại, lưu giữ, vận chuyển và hợp đồng xử lý chất thải nguy hại; kiểm tra hồ sơ, chứng từ quản lý chất thải, giấy phép môi trường... Việc tăng cường kiểm tra và xử lý nghiêm minh các vi phạm không chỉ góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân, mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa trong cộng đồng doanh nghiệp, thúc đẩy sự tuân thủ pháp luật và tinh thần trách nhiệm đối với môi trường.

Để tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này, Phòng Cảnh sát kinh tế – Công an tỉnh Đắk Lắk kêu gọi các tổ chức, cá nhân cần nghiêm túc chấp hành các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường, nhất là trong công tác quản lý chất thải nguy hại. Các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh cần chủ động rà soát, đăng ký nguồn thải, ký kết hợp đồng thu gom, vận chuyển, xử lý với đơn vị có chức năng và giấy phép hợp pháp. Mỗi người dân cũng cần nâng cao ý thức phân loại rác tại nguồn, không xả chất thải nguy hại lẫn vào rác sinh hoạt, đồng thời chủ động tố giác các hành vi vi phạm như đổ trộm, chôn lấp CTNH không đúng nơi quy định.

Mọi hành vi vi phạm về môi trường cần được phát hiện và xử lý kịp thời. Khi phát hiện các dấu hiệu xả thải, chôn lấp trái phép CTNH, người dân có thể liên hệ theo đường dây nóng 069.4389.144 – Trực ban Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, môi trường Công an tỉnh Đắk Lắk để được tiếp nhận và xử lý thông tin.

Bảo vệ môi trường là trách nhiệm của toàn xã hội, không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là hành động thiết thực vì tương lai phát triển bền vững. Mỗi cá nhân, tổ chức hãy bắt đầu từ những hành động nhỏ, tuân thủ quy định pháp luật, để cùng chung tay xây dựng môi trường sống xanh – sạch – đẹp, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và gìn giữ tài nguyên thiên nhiên cho thế hệ mai sau.