Mặc dù pháp luật nước ta có quy định các chế tài xử phạt rất nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến pháo nổ, tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân, tình trạng chế tạo, mua bán, tàng trữ, vận chuyển và sử dụng pháo nổ trái phép vẫn còn diễn ra, nhất là vào thời điểm trước, trong Tết Nguyên đán.

Cùng với “thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ”, chiếc bánh chưng xanh, cây mai, cây đào… thì từ bao đời nay, tiếng pháo đã trở thành một phần hồi ức văn hóa đặc thù trong những ngày Tết cổ truyền dân tộc. Đã từng có một thời, tiếng pháo luôn đi kèm với biểu tượng về một mùa Xuân náo nức, ngày Tết rộn ràng và mang đậm chất thơ ca trong tiềm thức và tâm hồn con người Việt Nam. Nhưng cũng chính pháo lại trở thành nỗi ám ảnh khôn nguôi về những mối hiểm họa khôn lường đối với sức khỏe, thậm chí là tính mạng con người trong mỗi dịp Tết đến, Xuân về. Song song với niềm vui ngắn ngủi từ việc sử dụng pháo là tình trạng người bị tai nạn liên quan đến pháo, đặc biệt là pháo nổ tự chế ngày càng tăng. Ngoài nguy cơ gây ra cháy nổ, hỏa hoạn, pháo nổ còn gây ra những chấn thương cho các bộ phận trên cơ thể, để lại nhiều di chứng nặng nề. Thực tế cho thấy, việc sản xuất, vận chuyển và sử dụng pháo nổ để lại không ít hậu quả nghiêm trọng, không những gây thiệt hại về người và tài sản mà còn tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ làm ảnh hưởng đến tình hình an ninh trật tự. 

Pháo nổ tự chế tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ảnh hưởng sức khỏe, tính mạng (ảnh minh họa)

Hiện nay, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quy định liên quan đến pháo, trong đó có việc nghiêm cấm các hành vi sản xuất, mua bán, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng trái phép các loại pháo nổ, pháo hoa. Từ năm 1994, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 406-TTg ngày 08/8/1994 về việc cấm sản xuất, buôn bán và đốt pháo, theo đó “Kể từ ngày 01/01/1995 nghiêm cấm sản xuất, buôn bán và đốt các loại pháo nổ, thuốc pháo nổ trong phạm vi cả nước”; “chỉ những tổ chức và cá nhân có giấy phép và đủ điều kiện, tiêu chuẩn về an toàn, an ninh trật tự mới được sản xuất, buôn bán pháo”. Chỉ thị cũng quy định các tổ chức và cá nhân vi phạm Chỉ thị này ngoài việc tịch thu tang vật, tiêu hủy pháo và thuốc pháo, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm còn bị xử phạt, “các vi phạm về sản xuất, buôn bán, vận chuyển và đốt pháo gây hậu quả nghiêm trọng phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự”. Mới đây nhất, Chính phủ vừa ban hành Nghị định 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 (có hiệu kể từ ngày 01/01/2022) “Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống bạo lực gia đình”, theo đó, các hành vi phạm quy định về quản lý sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ, công cụ hỗ trợ, pháo và đồ chơi nguy hiểm bị cấm, các hành vi liên quan đến pháo, thuốc pháo trái phép sẽ bị xử phạt nặng, có hành vi bị xử phạt lên tới 40 triệu đồng. Nếu gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm còn có thể bị xử lý hình sự với mức phạt có thể lên đến 15 năm tù theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017); ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Quy phạm pháp luật đã quy định cụ thể là vậy, song từ nhiều năm nay, đặc biệt là mỗi khi Tết đến, Xuân về thì tình trạng mua bán, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng trái phép các loại pháo nổ vẫn thường xuyên diễn ra ở nhiều địa phương trong cả nước, trong đó tỉnh Đắk Lắk được đánh giá là 01 trong số các địa bàn trọng điểm phức tạp về tình trạng vi phạm pháp luật liên quan đến pháo của cả nước. Đa phần các vụ việc được phát hiện trên địa bàn tỉnh đều diễn ra trong thời gian trước và trong dịp Tết Nguyên đán. Điển hình như trong thời gian thực hiện Cao điểm tấn công trấn áp tội phạm, bảo đảm ANTT Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII và Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021, Công an tỉnh đã phát hiện, bắt giữ 37 vụ 43 đối tượng mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép pháo nổ, thu giữ trên 1.064kg pháo nổ, 37 quả pháo nổ tự chế; 01 bệ pháo 49 viên; 05 ống pháo; 4,05 kg tiền chất chế tạo pháo. Trong đó, nhiều vụ việc được phát hiện, bắt giữ có tính chất lớn, phải xử lý hình sự, điển hình như: Ngày 01/01/2021 tại Quốc Lộ 14 (đường Hồ Chí Minh) thuộc địa phận huyện Ea H'Leo, tỉnh Đắk Lắk, Công an tỉnh phát hiện, bắt giữ  02 xe ô tô khách có hành vi vận chuyển 07 thùng giấy bên trong chứa 96 hộp pháo nổ (loại 49 viên) với tổng trọng lượng trên 140kg. Tiếp đến, ngày 05/02/2021, Công an huyện Ea H’Leo phát hiện, bắt giữ đối tượng Trần Mai Toàn (trú huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk) điều khiển xe ô tô đang vận chuyển 241 kg pháo nổ. Trên người của Trần Mai Toàn còn cất giấu 01 khẩu súng và 04 viên đạn. Đối tượng Toàn khai nhận số pháo nổ trên được mua từ cửa khẩu Lệ Thanh thuộc tỉnh Gia Lai và vận chuyển về Đắk Lắk để tiêu thụ. Sau khi xác minh củng cố hồ sơ, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Ea H’Leo đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Trần Mai Toàn về tội Buôn bán hàng cấm để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.

Tang vật thu giữ trong vụ Trần Mai Toàn

Thời điểm hiện tại, chỉ tính trong 15 ngày đầu thực hiện Cao điểm tấn công trấn áp tội phạm, bảo đảm ANTT Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022 (từ ngày 15/12/2021 đến 29/12/2021), Công an tỉnh cũng đã phát hiện, xử lý 06 đối tượng về hành vi tàng trữ, chế tạo, sử dụng pháo trái phép; thu giữ 45 quả pháo, 1,31kg tiền chất để chế tạo pháo và và 2,6 kg pháo nổ.

Qua thực tiễn công tác đấu tranh cho thấy nguồn gốc pháo chủ yếu từ nước ngoài, được các đối tượng vận chuyển vào tiêu thụ trong nước. Do tình hình dịch bệnh Covid-19 vẫn đang bùng phát mạnh mẽ nên các cửa khẩu, đường mòn, lối mở khu vực biên giới được kiểm soát rất chặt chẽ, tuy nhiên ước tính lượng pháo tàng trữ trái phép ngoài xã hội còn nhiều, trong khi đó một bộ phận người dân vẫn chưa nhận thức đầy đủ các quy định của pháp luật có liên quan đến pháo, vẫn còn tình trạng hiểu lầm hoặc “cố tình hiểu lầm” về việc được phép sử dụng pháo... Do đó, trong dịp Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, dự báo tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật về pháo trên địa bàn tỉnh vẫn sẽ còn diễn biến phức tạp.

Để ngăn chặn việc mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng pháo trái phép trên địa bàn tỉnh, nhất là trong dịp tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, Giám đốc Công an tỉnh đã chỉ đạo các đơn vị, Công an huyện, thị xã, thành phố quyết liệt triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp phòng ngừa, tập trung ngăn chặn tình trạng mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng pháo trái phép. Giao trách nhiệm cho thủ trưởng các đơn vị, địa phương trong thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp kiềm giảm tội phạm và vi phạm pháp luật về pháo, đồng thời chịu trách nhiệm trước Giám đốc nếu để tình hình diễn biến phức tạp tại đơn vị, địa phương do mình quản lý. Riêng thời điểm đêm Giao thừa phải huy động tối đa lực lượng tổ chức tuần tra, kiểm soát chặt chẽ địa bàn, nhất là các khu dân cư, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về pháo, bảo đảm cho nhân dân trên địa bàn tỉnh đón Tết vui tươi, lành mạnh, an toàn./.