Cùng với quá trình hội nhập quốc tế, phát triển công nghệ thông tin, đặc biệt là sự bùng nổ của cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư, các phương tiện truyền thông xã hội đã và đang trên đà phát triển vượt bậc, có ảnh hướng sâu rộng, tác động mạng mẽ đến đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội, an ninh, quốc phòng ở nước ta. Phương tiện truyền thông xã hội mang đến nguồn tài nguyên thông tin, tri thức vô hạn, những tiện ích trong kết nối, giao tiếp chưa từng có trước đây. Thông qua các phương tiện truyền thông xã hội, mọi người có thể tiếp cận với khối lượng thông tin vô cùng phong phú, đa dạng, những kho tài liệu khổng lồ được cập nhật với tốc độ cao.

Ảnh minh họa

Khi được sử dụng vào những mục đích tích cực, phương tiện truyền thông xã hội sẽ tạo nên nhiều cơ hội lớn, mở ra sự giao lưu, kết nối, trao đổi, chia sẻ và thúc đẩy xã hội phát triển. Thông qua các kênh truyền thông xã hội, nội lực của cộng đồng được phát huy hiệu quả hơn trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội khi mà người dân có thể tiếp cận kịp thời các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành, thông tin thời sự chính trị, hoạt động của lãnh đạo Đảng, Nhà nước; đồng thời, khi được đáp ứng nhu cầu thông tin, người dân có thể đưa ra ý kiến đóng góp, phản biện xã hội, bày tỏ quan điểm, nguyện vọng của bản thân, đồng hành cùng Chính phủ cùng thực hiện những chủ trương lớn của đất nước. Mặt khác, phương tiện truyền thông xã hội góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển với các hình thức kinh doanh online của cá nhân, doanh nghiệp ngày càng đa dạng, mang tính chuyên nghiệp cao. Từ các diễn đàn, nhóm, hội công khai hay bí mật… có thể thu hút từ hàng nghìn lên đến hàng triệu khách hàng, việc kinh doanh gần như không giới hạn về mặt địa lý, thành phần xã hội. Với các tính năng vượt trội, phương tiện truyền thông xã hội mở ra cơ hội giao lưu văn hóa, kết nối cộng đồng xuyên quốc gia, để bạn bè quốc tế thấy được một dân tộc Việt Nam luôn yêu chuộng hòa bình, tôn trọng công lý, với một bề dày lịch sử anh hùng, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc…

Bên cạnh việc khai thác và phát huy những đặc tính ưu việt của phương tiện truyền thông xã hội, chúng ta cũng đang phải đối mặt với những tác động tiêu cực khó kiểm soát từ loại phương tiện truyền thông mới này. Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an, trung bình mỗi năm, cơ quan chức năng phát hiện hàng trăm ngàn tài liệu chiến tranh tâm lý, phản động, tuyên truyền tà đạo trái phép, tuyên truyền chống Đảng, Nhà nước được tán phát qua đường bưu chính và mạng xã hội. Có thể thấy, phương tiện truyền thông xã hội là công cụ, phương tiện hàng đầu mà các thế lực thù địch đang lợi dụng để thực hiện các chiến dịch phá hoại tư tưởng, tuyên truyền những luận điệu xuyên tạc, vu cáo mang nội dung chống phá Đảng, Nhà nước. Đặc biệt là Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 – 2026 đang chuẩn bị diễn ra. Các thế lực thù địch, các loại tội phạm còn lợi dụng phương tiện truyền thông xã hội để liên lạc, câu kết, móc nối các đối tượng, tập hợp lực lượng, kích động tập trung đông người để biểu tình, phá rối an ninh, tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn chính trị tại nước ta.

Ngoài ra, một bộ phận nhỏ người sử dụng phương tiện truyền thông xã hội đang có những hành vi giao tiếp, ứng xử chưa văn hóa, cách sử dụng mạng xã hội chưa thực sự văn minh hoặc lợi dụng diễn đàn, hội, nhóm để công khai đả kích, bôi nhọ, xúc phạm lẫn nhau. Rất nhiều người, đặc biệt là giới trẻ cho rằng những hoạt động trên các phương tiện truyền thông xã hội chỉ là ở thế giới ảo, có thể ẩn danh, vì thế, họ không chỉ dễ dãi trong cách ứng xử mà còn có những lời nói tục, chửi thề, trả thù cá nhân bằng cách nói xấu, quay clip hay để lại những bình luận miệt thị, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc, những câu chuyện đáng buồn trong cuộc sống thực.

Để khai thác, sử dụng phương tiện truyền thông xã hội một cách hiệu quả, xây dựng một môi trường mạng văn minh, lành mạnh, vì sự phát triển bền vững cần sự chung tay của cả xã hội, trong đó, mỗi người dân cần nâng cao “sức đề kháng” của mình trước những tác động tiêu cực của loại phương tiện này, bằng những biện pháp thiết thực sau:

Một là, mỗi người dân cần nâng cao ý thức, nêu cao tinh thần trách nhiệm, rèn luyện lối sống tích cực, ứng xử văn hóa khi sử dụng phương tiện truyền thông xã hội, cần có thái độ tôn trọng người khác, biết quan tâm, lắng nghe, chia sẻ; cần khách quan, tế nhị khi đưa ra những bình luận, nhận xét, tỏ thái độ phù hợp với những vấn đề được đăng tải trên các phương tiện này; lựa chọn bạn và quản lý danh sách bạn kỹ lưỡng để góp phần kiểm soát thông tin.

Hai là, khi sử dụng phương tiện truyền thông xã hội cần cân nhắc, tỉnh táo trước những thông tin đa chiều, cảnh giác trước âm mưu, luận điệu xuyên tạc, vu cáo của các thế lực thù địch, tìm hiểu những nguồn thông tin chính thống, tin cậy khi nhìn nhận, tiếp cận vấn đề.

Ba là, trang bị kiến thức pháp luật khi sử dụng phương tiện truyền thông xã hội, hiểu rõ trách nhiệm, quyền lợi, nghĩa vụ của bản thân và những hành vi bị cấm khi sử dụng mạng xã hội. Luật An ninh mạng năm 2018 đã quy định rõ những hành vi bị cấm liên quan đến việc sử dụng phương tiện truyền thông xã hội như: Xúc phạm nghiêm trọng danh dự, uy tín, nhân phẩm của người khác; thông tin bịa đặt, sai sự thật xâm phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm hoặc gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, tội ác; phá hoại thuần phong mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng… Những quy định này không hề xâm phạm đến quyền con người hay cản trở tự do ngôn luận, ngược lại còn bảo vệ bản thân người sử dụng.

Bằng việc quản lý, sử dụng phương tiện truyền thông xã hội văn minh, hiệu quả, mỗi người dân sẽ góp phần xây dựng môi trường mạng lành mạnh, bảo vệ bản thân, gia đình và bảo vệ an ninh mạng quốc gia./.