Sau gần 20 năm kể từ khi Việt Nam xây dựng và thực thi các luật về giao thông, tình hình giao thông vận tải, trật tự, an toàn giao thông, tai nạn giao thông đã có sự cải thiện đáng ghi nhận. Tuy nhiên, đây vẫn là những lĩnh vực “nhức nhối”, đòi hỏi phải có những giải pháp đồng bộ, đột phá hướng tới mục tiêu đạt các kết quả bền vững. Trong đó, tình hình trật tự, an toàn giao thông đường bộ vẫn luôn là vấn đề đang tồn tại, nảy sinh nhiều bất cập, bức xúc nhất. Theo thống kê cho thấy tai nạn giao thông đường bộ chiếm hơn 95% trong tổng số vụ, số người chết, số người bị thương của các lĩnh vực giao thông, để lại hậu quả rất lớn cho xã hội; vi phạm về trật tự, an toàn giao thông đường bộ rất phố biến, chiếm tỷ lệ trên 80% tổng số hành vi vi phạm của các lĩnh vực giao thông, với gần 60 triệu trường hợp bị phát hiện và xử lý. Bên cạnh đó, đường bộ là nơi diễn ra phức tạp nhất về các hoạt động tội phạm, các hành vi vi phạm pháp luật khác. Đồng thời, lĩnh vực giao thông đường bộ liên quan, tác động đến quyền con người, tác động đến nhiều mặt của đời sống kinh tế - xã hội và hình ảnh của Việt Nam đối với bạn bè quốc tế.

Xác định “Công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông là một nội dung của công tác bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội”, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật tạo hành lang pháp lý để thực hiện công tác trên. Trong đó, việc ban hành, sửa đổi Luật Giao thông đường bộ (năm 2001, 2008) đã thu được một số kết quả tích cực.

Ảnh minh họa

Tuy nhiên, qua quá trình thi hành Luật Giao thông đường bộ năm 2008 còn một số bất cập, cụ thể như sau:

Thứ nhất, Luật Giao thông đường bộ năm 2008 đồng thời điều chỉnh hai lĩnh vực khác nhau là: Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông thuộc nội dung của bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội để bảo đảm an toàn vệ tính mạng, sức khỏe cho người tham gia giao thông, bảo vệ quyền con người, còn đầu tư, xây dựng, phát triển, quản lý kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, vận tải đường bộ thuộc lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật để bảo đảm các điều kiện về cơ sở vật chất - kỹ thuật cho hoạt động giao thông, phục vụ phát triên kinh tế - xã hội. Đây là hai lĩnh vực rất lớn và khác nhau nhưng lại được điều chỉnh trong cùng một đạo luật dẫn đến không thể quy định đầy đủ, cụ thể, rõ ràng nhiều nội dung quan trọng thuộc cả hai lĩnh vực.

Thứ hai, theo thống kê từ năm 2009 đến nay, tai nạn giao thông ở Việt Nam đã xảy ra trên 334 nghìn vụ, làm chết trên 101 nghìn người (trung bình hàng năm gần 10 nghìn người chết, chủ yếu trong độ tuổi lao động), làm bị thương trên 336 nghìn người, trong đó hàng chục nghìn người bị thương tật suốt đời. Đáng chú ý nguyên nhân gây tai nạn giao thông đường bộ do lỗi vi phạm của người điều khiển phương tiện tham gia giao thông là chủ yếu chiếm trên 90% số vụ, trong đó nhiều lái xe có kỹ năng điều khiển, kiến thức về pháp luật an toàn giao thông và ý thức tự giác chấp hành luật còn rất kém. Qua đó, cho thấy cần phải có một luật quy định riêng để điều chỉnh ý thức, trách nhiệm của người dân khi tham gia giao thông.

Thứ ba, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông còn nhiều hạn chế, bất cập; còn sự phát triển chưa đồng bộ, thống nhất, tình trang vi phạm hành lang an toàn giao thông đường bộ vẫn diễn ra gây ảnh hưởng lớn đến an toàn giao thông. Vì vậy, cần có luật chuyên biệt về xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông và vận tải đường bộ.

Chính vì vậy, cần phải cần phải tách bạch các quy định về đảm bảo trật tự, an toàn giao thông và đầu tư, xây dựng, phát triển, quản lý kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, vận tải đường bộ mà hiện nay đang được điều chỉnh trong cùng 01 luật là Luật Giao thông đường bộ năm 2008.

Từ thực tiễn đó, Chính phủ đã giao các bộ, ngành có liên quan, đặc biệt là Bộ Công an, Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ nghiên cứu, đánh giá để xây dựng Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ, trong đó thống nhất: Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ được xây dựng trên cơ sở đổi mới, hoàn thiện các chính sách, nội dung quy định về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ nhằm khắc phục những bất cập, hạn chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và công tác tổ chức thực thi pháp luật, tạo bước chuyến biến cơ bản, bền vững trong việc bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đang đặt ra. Luật Giao thông đường bộ (sửa đổi) nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về giao thông đường bộ, thúc đẩy phát triển mạnh mẽ kết cấu hạ tầng hiện đại, hiệu quả, nâng cao chât lượng hệ thống mạng lưới đường bộ, phát triển vận tải đường bộ phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới.

Dự án Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ đã được Chính phủ thống nhất cao về phạm vi điều chỉnh của Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ quy định về các vấn đề: Quy tắc giao thông; đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe; đăng ký và cấp, thu hồi biển số xe cơ giới; tổ chức an toàn giao thông và chỉ huy, điều khiển giao thông; giải quyết ùn tắc, tai nạn giao thông; các biện pháp thực thi pháp luật trong phát hiện, xử lý vi phạm về an toàn giao thông đường bộ. Phạm vi điều chỉnh của Luật thế hiện tính khoa học, khách quan và thực tiễn, quy định chuyên biệt về trật tự, an toàn giao thông đường bộ và tách bạch với đạo luật quy định về xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, vận tải đường bộ thuộc lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật.

Tuy nhiên, vẫn còn một số ý kiến khác nhau về vấn đề đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe. Xác định đây là một nội dung đặc biệt quan trọng liên quan đến quản lý hành vi của người điều khiển phương tiện tham gia giao thông, vừa là chủ thể cần bảo vệ, vừa là nhân tố chính gây mất an toàn giao thông, gây tai nạn giao thông (90% nguyên nhân các vụ tai nạn giao thông là do lỗi của người điều khiển). Tại Nghị quyết số 123/NQ-CP ngày 31/8/2020 Chính phủ thảo luận và thống nhất về phạm vi điều chỉnh của Dự án Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ. Tuy nhiên, do còn có ý kiến khác đề nghị quy định vấn đề đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe theo 02 phương án:

Phương án 1: vấn đề đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe thuộc phạm vi điều chỉnh của dự án Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ;

Phương án 2: Dự thảo Luật Giao thông đường bộ (sửa đổi) tiếp tục điều chỉnh vấn đề đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe. Vì vậy, Chính phủ đã giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ Giao thông vận tải xây dựng nội dung thuyết minh phù họp cho từng phương án.

Theo đó, Bộ Công an đã phối hợp với Bộ Giao thông vận tải lập luận, thuyết minh cho từng phương án và nhận thấy: Việc quy định vấn đề đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe trong dự án Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ sẽ quản lý được hành vi chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông một cách xuyên suốt và nhất quán, từ khâu đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe và sau khi được cấp giấy phép lái xe, giải quyết được những vấn đề thực tiễn đang đặt ra hiện nay đòi hỏi phải tăng cường công tác quản lý nhà nước, nâng cao chất lượng người lái xe về kỹ năng điều khiển, kiến thức và ý thức chấp hành pháp luật an toàn giao thông, phòng ngừa, hạn chế các vụ tai nạn giao thông, phù hợp với Công ước Viên về Giao thông đường bộ năm 1968 và luật của nhiều nước trên thế giới, bảo đảm tính hợp lý, đồng bộ và thống nhất, phù hợp với chuẩn mực quốc tế, bảo vệ tính mạng, tài sản, bảo vệ quyền con người. Do đó, Bộ Giao thông vận tải đã thống nhất bằng văn bản (số 8745/BGTVT- ATGT ngày 04/9/2020) để Bộ Công an báo cáo Quốc hội theo Phương án 1. Bộ Tư pháp đã thống nhất bằng văn bản (số 32 74/BTP-PLHSHC ngày 04/9/2020) với Bộ Công an lựa chọn Phương án 1 và đề nghị quy định trong dự thảo Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ.

Đối với Phương án 2 sẽ không phù hợp với cấu trúc, mục tiêu và nội dung của Luật Giao thông đường bộ (sửa đổi) là thúc đấy phát triển mạnh mẽ kết cấu hạ tầng hiện đại, hiệu quả, nâng cao chất lượng hệ thống mạng lưới đường bộ, phát triển vận tải đường bộ phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới; không giải quyết được bất cập về trật tự, an toàn đang đặt ra hiện nay về quản lý hành vi của người lái xe.

Để chuyển giao nhiệm vụ giữa Bộ Công an và Bộ Giao thông vận tải sau khi xây dựng và ban hành Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ, Bộ Công an đã đánh giá và bảo đảm nguồn lực để thực hiện cụ thể như sau:

Đối với tổ chức bộ máy của Bộ Công an hiện nay đã dược phân thành 4 cấp (bộ, tỉnh, huyện, xã) nên chỉ thêm nhiệm vụ, không tăng biên chế, hoàn toàn đủ điều kiện tiếp nhận công việc chuyển giao từ ngành Giao thông vận tải;

Đối với các cơ sở đào tạo, trung tâm tâm sát hạch lái xe tiếp tục xã hội hóa mạnh mẽ, đảm bảo cơ sở đào tạo, trung tâm sát hạch được tự chủ về hoạt động, đáp ứng yêu cầu xã hội, đúng quy định pháp luật về kinh doanh dịch vụ có điều kiện;

Đối với công dân đảm bảo tự do lựa chọn về đào tạo, sát hạch, được công khai, minh bạch, công bằng, tiết kiệm được thời gian học, tổ chức thực hiện cấp, cấp đổi, cấp lại giấy phép lái xe đến Công an cấp xã đảm bảo nhanh gọn, chính xác, phục vụ Nhân dân ngay tại cơ sở;

Đối với cơ sở vật chất, kinh phí thực hiện Bộ Công an đã được đầu tư, trang bị hệ thống phần mềm đăng ký, quản lý phương tiện bố trí tới cấp huyện, phân mềm in và quản lý giấy phép lái xe của ngành Công an tại Cục Cảnh sát giao thông và Công an 63 địa phương, do đó khi tiếp quản hệ thống quản lý của Bộ Giao thông vận tải sẽ chủ yếu kết nối, đồng bộ hóa phần mềm ứng dụng sử dụng không gây tốn kém lớn về chi phí, không gây ảnh hưỏng đến quá trình chuyên giao và triển khai thực hiện.

Tóm lại, xuất phát từ thực tiễn tình hình, trên cơ sở khoa học, khách quan, việc xây dựng và ban hành Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ là đúng quan điểm, chủ trương của Đảng, phù hợp với thực tiễn; xác định bảo đảm trật tự, an toàn giao thông là nội dung của đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, với mục tiêu cao nhất là bảo vệ quyền con người, lấy con người là trung tâm; khắc phục được những nhược điểm, hạn chế và tồn tại trong công tác quản lý nhà nước về trật tự, an toàn giao thông./.