Chúng ta đã và đang trải qua bốn cuộc Cách mạng công nghiệp, đánh dấu những mốc quan trọng đối với sự phát triển của khoa học, công nghệ. Trong hoạt động giao thông vận tải, Cách mạng công nghiệp 1.0, con người đã tạo phương tiện hoạt động bằng động cơ hơi nước, thay thế phương tiện sử dụng sức kéo của con người và động vật; Cách mạng công nghiệp 2.0, phương tiện chạy bằng “động cơ đốt trong”, tạo ra năng suất cao trong sản xuất và hoạt động giao thông vận tải; Cách mạng công nghiệp 3.0, giao thông vận tải hoạt động trên nền tảng ứng dụng công nghệ thông tin, kỹ thuật số, đáp ứng khá tốt nhu cầu đi lại của con người. Hiện nay, Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển với tốc độ vô cùng mạnh mẽ, đã làm thay đổi toàn diện đời sống xã hội. Những thành tựu của nó như trí tuệ nhân tạo, internet kết nối vạn vật, công nghệ nano, sinh học, phương tiện mới, năng lượng mới (năng lượng nhân tạo)...,  đặc biệt là phương tiện giao thông thông minh sẽ đem lại vô vàn tiện ích cho con người. Đồng thời, Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý xã hội của Nhà nước. Trong đó, có công tác quản lý nhà nước về trật tự, an toàn giao thông (TTATGT) của lực lượng Công an.

Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tạo ra cơ hội, thuận lợi lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và công tác quản lý Nhà nước về TTATGT. Trước hết là phương tiện mới được hình thành. Trong tương lai không xa, các nhà khoa học sẽ nghiên cứu, chế tạo phương tiện giao thông thông minh. Đó là xe không người lái, có thể tự di chuyển theo sự điều khiển từ xa của con người (xe tự lái) và thay thế con người thực hiện một số công việc trong lĩnh vực nhất định, đặc biệt là vận chuyển hành khách, hàng hóa. Nhiều loại hình vận tải sẽ được đầu tư, xây dựng, nâng cấp theo tiêu chuẩn của các nước phát triển. Các loại hình vận tải phát triển cân đối, hài hòa sẽ giảm áp lực cho vận tải đường bộ, hạn chế, khắc phục được tình trạng ùn tắc giao thông như hiện nay. Đồng thời, sẽ có rất nhiều ứng dụng khoa học, công nghệ thông minh, công nghệ an toàn trong hoạt động giao thông để con người có thể lựa chọn, sử dụng, góp phần hạn chế được tai nạn giao thông. Đây là điều kiện thuận lợi để lực lượng Cảnh sát giao thông (CSGT) ứng dụng, kết nối, chia sẻ phục vụ tốt cho công tác bảo đảm TTATGT. Có thể nói rằng, trên nền tảng Cách mạng công nghiệp 4.0, lực lượng CSGT sẽ có nhiều điều kiện về cơ sở vật chất, hạ tầng khoa học kỹ thuật để thực hiện tốt công tác quản lý Nhà nước về TTATGT.

Bên cạnh những cơ hội và thuận lợi, Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng tạo ra nhiều khó khăn, thách thức đối với công tác quản lý Nhà nước về TTATGT. Khi “xe tự lái” được sản xuất và tham gia hoạt động giao thông, lực lượng CSGT phải nghiên cứu, tham mưu, đề xuất cấp thẩm quyền sửa đổi hoặc ban hành mới quy định của pháp luật có liên quan đến công tác đăng ký, quản lý đối với phương tiện này. Công tác đăng ký, quản lý xe tự lái phải được thực hiện chặt chẽ hơn, quy định cụ thể hơn trách nhiệm của người sở hữu, quản lý và sử dụng phương tiện để đảm bảo được yêu cầu công tác nghiệp vụ của ngành. Đáng chú ý là, quy trình tuần tra kiểm soát, xử lý vi phạm đối với người điều khiển xe tự lái phải được thay đổi, bổ sung cho phù hợp. Việc ngăn chặn, tạm dừng hoạt động đối với xe tự lái vi phạm TTATGT hoặc đang gây nguy hiểm cho người và phương tiện tham gia giao thông phải được thực hiện theo phương thức CSGT ra lệnh cho người đang điều khiển từ xa đối với phương tiện đó. Do đó, CSGT phải hoàn thiện hạ tầng chỉ huy, điều khiển giao thông để kết nối giữa Trung tâm chỉ huy của CSGT với cá nhân, tổ chức đang quản lý, sử dụng phương tiện tự lái. Đồng thời, cũng đặt ra nhiệm vụ phòng chống đối tượng sử dụng xe tự lái gây mất an ninh, trật tự hoặc sử dụng vào mục đích khủng bố, phá hoại...

Sử dụng phương tiện, thiết bị hiện đại phục vụ công tác bảo đảm TTATGT

Trong những năm qua, thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, lực lượng CSGT toàn quốc nói chung và CSGT Đắk Lắk nói riêng đang từng bước đẩy mạnh ứng dụng thành tựu Cách mạng công nghiệp 4.0 vào các mặt công tác nghiệp vụ để phục vụ tốt công tác quản lý Nhà nước về TTATGT, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự:

Thứ Nhất, lực lượng CSGT đang triển khai thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật và ngành Công an trong công tác đăng ký, quản lý phương tiện, đặc biệt là hoạt động ứng dụng khoa học, công nghệ thông tin. Hệ thống dữ liệu điện tử trong đăng ký, quản lý, cấp biển số phương tiện; đăng kiểm phương tiện và cấp giấy phép lái xe trong lực lượng CAND đã triển khai trong phạm vi toàn quốc, là cơ sở và nền tảng quan trọng để lực lượng CSGT khai thác, quản lý phục vụ cho các yêu cầu công tác quản lý Nhà nước và công tác nghiệp vụ của ngành.

Triển khai đăng ký, cấp biển số trực tuyến mức độ 2, đang tiến tới mức độ 3 đối với thủ tục đăng ký mới xe ô tô, mô tô và xe gắn máy. Xây dựng, triển khai máy bấm số điện tử để lấy số thứ tự khi cá nhân, tổ chức đến thực hiện thủ tục hành chính, tạo minh bạch trong thực hiện thủ tục hành chính. Hướng dẫn về trình tự, thủ tục đăng ký xe bằng hình ảnh trực quan, có thuyết minh theo hai thứ tiếng tại bộ phận một cửa giải quyết thủ tục hành chính (tiếng Kinh và tiếng đồng bào dân tộc tại chỗ). Công khai minh bạch tất cả các bộ thủ tục hành chính, quy định, thủ tục, người thực hiện, lệ phí trên Trang thông tin, Cổng thông tin điện tử và tại Bộ phận một cửa để cá nhân, tổ chức biết, hiểu, thực hiện dễ dàng, nhanh chóng. Phối hợp với ngành Bưu chính chuyển phát nhanh giấy tờ đăng ký phương tiện đến tận tay người dân...góp phần giảm thời gian đi lại, chờ đợi, phục vụ tốt nhu cầu của người dân, từng bước xây dựng nền hành chính công hiện đại. Ngoài ra, CSGT thường xuyên rà soát, nghiên cứu các quy định có liên quan đến thủ tục hành chính trong đăng ký xe để tham mưu, đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc cắt giảm, bãi bỏ những quy định, giấy tờ, thủ tục không cần thiết nhằm nâng cao hiệu quả công tác, hạn chế được tình trạng nhiều khâu, nhiều thủ tục, mất nhiều thời gian, gây phiền hà cho người dân.

Triển khai đăng ký, cấp biển số trực tuyến mức độ 2, đang tiến tới mức độ 3 đối với thủ tục đăng ký mới xe ô tô, mô tô và xe gắn máy

Thứ Hai, CSGT đã đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ triển khai vận hành hệ thống giám sát và xử lý vi phạm về TTATGT trên một số tuyến quốc lộ trọng điểm, phức tạp để theo dõi, giám sát hoạt động giao thông được toàn diện hơn, chính xác hơn, phục vụ tốt cho công tác bảo đảm TTATGT và đấu tranh phòng chống tội phạm. Xử lý vi phạm qua hệ thống giám sát về TTATGT cũng góp phần quan trọng nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông. Ứng dụng phầm mềm ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính tại các đơn vị CSGT bảo đảm cho công tác xử phạt vi phạm hành chính được nhanh chóng, chính xác, hạn chế sai sót. Phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp đã được trang bị khá đầy đủ, hiện đại như máy đo tốc độ ghi hình ảnh, thiết bị kiểm tra ma túy, nồng độ cồn, cân tải trọng, thiết bị kiểm tra giấy tờ giả... giúp cho CSGT kiểm tra, xử lý đối với người vi phạm được tốt hơn nhằm phòng ngừa, ngăn chặn hành vi nguy hiểm gây tai nạn giao thông; đồng thời, giảm được áp lực về con người thực hiện công tác tuần tra, kiểm soát và xử lý vi phạm hành chính. Trong thời gian tới, CSGT nghiên cứu, đề xuất trang bị máy vi tính cá nhân cho cán bộ chiến sỹ sử dụng để lập biên bản vi phạm hành chính và ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính trên đường, hướng tới hoạt động tuần tra, kiểm soát chuyên nghiệp.

Thứ Ba, CSGT đã và đang triển khai, vận hành Trung tâm chỉ huy giao thông ở một số đô thị lớn. Nhiệm vụ của Trung tâm chỉ huy giao thông là theo dõi, giám sát tình hình lưu lượng phương tiện tham gia giao thông, phát hiện vụ việc tai nạn, sự cố dẫn đến ùn tắc trên tuyến, địa bàn. Từ đó, đề ra các phương án dẫn đoàn, chỉ huy, điều khiển giao thông tối ưu nhất; đề xuất biện pháp xử lý kịp thời đối với các vụ việc phức tạp liên quan đến an ninh, trật tự, giao thông. Trong những năm gần đây, phương tiện giao thông cá nhân gia tăng nhanh, nhưng hạ tầng giao thông phát triển chậm, chưa đồng đều giữa các loại hình giao thông đã dẫn đến tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài ở một số tuyến đường bộ trong khu vực đô thị lớn vào giờ cao điểm. Bên cạnh đó, Đảng và Nhà nước ta tổ chức nhiều Hội nghị quan trọng về kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng mang tính khu vực và quốc tế. Công tác bảo đảm an ninh trật tự phục vụ các Hội nghị, các đoàn khách quốc tế đến làm việc tại Việt Nam được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Bộ Công an đặc biệt quan tâm chỉ đạo. Với chức năng, nhiệm vụ được giao, lực lượng CSGT phải xây dựng kế hoạch, triển khai các phương án dẫn đoàn và chỉ huy, điều khiển giao thông, không để xảy ra sự cố, tình huống bất ngờ trong quá trình tổ chức thực hiện. Do đó, Trung tâm chỉ huy giao thông có vai trò quan trọng trong công tác điều  hành, chỉ huy công tác bảo đảm TTATGT.

Triển khai, vận hành Trung tâm chỉ huy giao thông

Thứ Tư, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác theo dõi, quản lý cơ sở dữ liệu về tai nạn giao thông, vi phạm TTATGT; tham mưu chỉ huy, xây dựng lực lượng, hậu cần của CSGT được quan tâm đẩy mạnh thực hiện. Hiện nay, CSGT đang vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu về TNGT đường bộ (NRADS) trên phạm vi toàn quốc. Việc nhập thông tin về vụ TNGT được thực hiện hàng ngày. Hệ thống dữ liệu thể hiện được các trường thông tin về thời gian, địa điểm, đối tượng, nguyên nhân gây tai nạn, hậu quả, mức độ thiệt hại của vụ TNGT... giúp cho lực lượng CSGT có thể theo dõi, tổng hợp, phân tích, đánh giá được quy luật của tai nạn giao thông để tham mưu, đề xuất Bộ Công an và Chính quyền địa phương các giải pháp, biện pháp phòng ngừa. Xây dựng Wesite và ứng dụng phần mềm quản lý thông tin vi phạm TTATGT, tiến tới xây dựng cơ sở dữ liệu vi phạm về TTATGT để có thể kết nối, tra cứu, chia sẻ trong phạm vi toàn quốc. Qua đó, CSGT theo dõi, quản lý chặt chẽ đối với người điều khiển phương tiện bị tước giấy phép lái xe, tạm giữ giấy tờ, phương tiện hoặc áp dụng tình tiết tăng nặng đối với trường hợp tái phạm.

Bên cạnh những kết quả đạt được, còn có một số khó khăn như sau:

- Việc ứng dụng công nghệ thông tin để cung cấp dịch vụ công trực tuyến ở mức độ 3, 4 và thực hiện cơ chế một cửa liên thông trong công tác đăng ký xe còn gặp nhiều khó khăn do chưa có cơ sở dữ liệu liên thông về phương tiện trong các khâu sản xuất, nhập khẩu, kiểm định, đăng ký, bảo dưỡng..., nhất là yêu cầu trong công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm và hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực đăng ký phương tiện của ngành Công an.

- Do chưa có quy định chế tài mang tính tổng thể, chặt chẽ, toàn diện nên việc áp dụng xử phạt vi phạm qua hệ thống giám sát về TTATGT còn đang gặp một số khó khăn, vướng mắc như: việc xác định, truy nguyên người điều khiển phương tiện vi phạm; chế tài, trách nhiệm của chủ phương tiện vi phạm; áp dụng hình thức xử phạt bổ sung tước Giấy phép lái xe...

- Cơ sở dữ liệu về TNGT đang ở giai đoạn xây dựng, hoàn thiện nên chưa kết nối được hết các đơn vị CSGT cấp huyện trong phạm vi toàn quốc; đường truyền chưa ổn định (mặc dù đã được nâng cấp) nên việc khai thác, sử dụng còn hạn chế.

Từ những thuận lợi, khó khăn nêu trên, trong thời gian tới, chúng tôi đề xuất, kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng thành tựu Cách mạng công nghiệp 4.0, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về TTATGT, như sau:

Một là, quan tâm nghiên cứu, xây dựng hệ thống pháp luật về TTATGT thật sự đồng bộ, chặt chẽ, có tính dự báo cao, đặc biệt là coi trọng ứng dụng khoa học công nghệ vào công tác quản lý Nhà nước về TTATGT. Trước mắt cần sớm nghiên cứu, xây dựng, ban hành Luật Trật tự, an toàn giao thông. Trong đó, giao cho Bộ Công an chịu trách nhiệm chính, các bộ, ngành, chính quyền địa phương có trách nhiệm phối hợp để xây dựng chiến lược ứng dụng thành tựu Cách mạng Công nghiệp 4.0 trong công tác bảo đảm TTATGT trước mắt và lâu dài.

Hai là, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực TTATGT, trọng tâm là quy trình xử lý vi phạm qua hệ thống Camera giám sát về TTATGT để tăng hiệu quả xử phạt và tính nghiêm minh của pháp luật. Nghiên cứu, xây dựng, ban hành quy định chủ phương tiện phải mở tài khoản ngân hàng khi làm thủ tục đăng ký xe để áp dụng xử phạt vi phạm hành chính bằng hình thức khấu trừ tiền qua tài khoản đối với tổ chức, cá nhân không chấp hành quyết định xử phạt vi phạm về TTATGT. Trước mắt cần nghiên cứu, xây dựng phần mềm tích hợp để cá nhân, tổ chức có thể nộp tiền xử phạt vi phạm hành chính trực tuyến thông qua hệ thống ngân hàng, nhằm nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ trong công tác xử phạt hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân.

Ba là, đầu tư, xây dựng Trung tâm chỉ huy giao thông đồng bộ theo tiêu chuẩn của các nước phát triển cho phòng CSGT Công an 64 tỉnh, thành để theo dõi, chỉ huy, điều hành tốt công tác đảm TTATGT, góp phần đảm bảo an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Trung tâm này, ngoài việc theo dõi, giám sát tình hình TTATGT phục vụ chỉ huy giao thông, còn có thể cung cấp các dịch vụ công trực tuyến cho người dân như bản đồ thông minh chống ùn tắc giao thông, cảnh báo sự cố giao thông... Đồng thời, xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu vi phạm TTATGT để kết nối sử dụng trong hoạt động tuần tra kiểm soát bảo đảm TTATGT. Xây dựng, nâng cấp cơ sở dữ liệu TNGT cho CSGT 03 cấp (Bộ, Tỉnh, huyện) để theo dõi, phân tích, đánh giá đúng tình hình TNGT để có giải pháp phòng ngừa.

Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính trong lĩnh vực đăng ký, quản lý phương tiện giao thông cơ giới đường bộ. Đề xuất cấp có thẩm quyền xây dựng cơ sở dữ liệu về sản xuất, nhập khẩu, đăng kiểm, bảo dưỡng của phương tiện làm cơ sở để triển khai cung cấp dịch vụ công trực tuyến cấp độ cao hơn và thực hiện cơ chế một cửa liên thông đối với công tác này.

Năm là, chú trọng đào tạo, bỗi dưỡng, nâng cao năng lực ứng dụng khoa học, công nghệ thông tin cho cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát giao thông. Có chính sách, khuyến khích cán bộ thay đổi phương pháp, tư duy làm việc theo hướng công nghệ, sẵn sàng đón nhận cái mới, thực hiện cái mới để đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội trong thời đại Công nghiệp 4.0./.

Trung tá Nguyễn Quang Vịnh - Trưởng phòng CSGT, Công an tỉnh Đắk Lắk