Tự do ngôn luận là một trong những quyền cơ bản của con người cần được tôn trọng và bảo đảm. Tuy nhiên ở bất kỳ quốc gia nào, tự do ngôn luận cũng phải nằm trong khuôn khổ pháp luật nhằm tránh hiện tượng bị lợi dụng, gây phương hại đến quyền, lợi ích của các tổ chức, cá nhân khác, đến đạo đức xã hội, trật tự công cộng và an ninh quốc gia.

Những hành vi tự do ngôn luận trái quy định pháp luật

Thời gian qua, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, hình thức thể hiện của tự do ngôn luận có sự biến đổi lớn. Chỉ cần sở hữu phương tiện điện tử (điện thoại thông minh, laptop) có kết nối Internet, cá nhân có thể tự do truyền đạt thông tin, ý kiến của mình mọi nơi, mọi lúc, nhưng chính điều này cũng mang đến những nguy hại tiềm ẩn khi người đăng tải thông tin trên không gian mạng có quan điểm sai trái, thái độ cực đoan, nhận thức pháp luật chưa đầy đủ, dẫn đến bị các thế lực thù địch lợi dụng, lôi kéo, kích động hoặc vì động cơ cá nhân, một số trường hợp đã đăng tải thông tin sai sự thật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân trong xã hội

Điển hình là vụ việc bà Nguyễn Thị Phương Hằng - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đại Nam livestream đấu tố ông Võ Hoàng Yên chữa bệnh lừa người, sau đó là tố cáo giới nghệ sĩ ăn chặn tiền từ thiện và những vụ việc liên quan đến một số cán bộ Đảng và Nhà nước, các tổ chức, cá nhân. Sự việc được dàn dựng và tổ chức một cách bài bản, tần suất livestream nhiều, số người tham gia mỗi buổi livestream có điểm lên đến hàng chục nghìn người với nhiều thông tin chưa được kiểm chứng, mang tính chủ quan phiến diện của cá nhân, vi phạm quyền tự do ngôn luận, gây hoang mang và bất ổn dư luận.

Xét thấy vụ việc có dấu hiệu cấu thành tội phạm, ngày 24/3/2022, Công an thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với bà Nguyễn Phương Hằng - Giám đốc Công ty Cổ phần Đại Nam. Ngày 21/9/2023, Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh xét xử sơ thẩm và tuyên phạt bị cáo Nguyễn Phương Hằng 3 năm tù về tội Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Tự bào chữa tại phiên tòa sơ thẩm, bị cáo Nguyễn Phương Hằng trình bày “Bị cáo phạm tội và hôm nay đứng ở tòa là cái giá quá đắt, khiến bị cáo vô cùng hối hận”.

Bà Nguyễn Phương Hằng tại tòa sơ thẩm

Gần đây nhất tại Đắk Lắk, liên quan vụ việc các đối tượng trang bị vũ khí, tấn công trụ sở UBND xã Ea Tiêu và xã Ea Ktur, huyện Cư Kuin vào ngày 11/6/2023, làm 09 người chết, 02 người bị thương, cơ quan chức năng các tỉnh Đắk Lắk, Nghệ An, Bình Dương,… đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với nhiều đối tượng thông tin sai sự thật, xuyên tạc vụ việc, cụ thể: ông N.C.C. (sinh năm 1993, ngụ tại thôn 4, xã Ea Hiao, huyện Ea H’leo, Đắk Lắk) đăng tải nhiều video không đúng sự thật về vụ tấn công vào hai trụ sở UBND xã tại huyện Cư Kuin, với các tiêu đề câu like, làm nhiễu loạn thông tin trên không gian mạng; tài khoản T.V.C (sinh năm 1993, trú xã Quỳnh Thanh, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An) do chưa tìm hiểu kỹ nên đã đăng tải lên tài khoản cá nhân những nội dung không đúng sự thật, chưa được kiểm chứng, xúc phạm uy tín của chính quyền địa phương và lực lượng Công an; ông N.T.P  (sinh năm 1995, hộ khẩu thường trú phường Định Hòa, TP.Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương) đã sử dụng điện thoại di động để đăng nhập tài khoản Facebook cá nhân tên “Pii Nguyen” đăng tải thông tin kích động gây mất an ninh, trật tự và xúc phạm danh dự lực lượng Công an nhân dân trên mạng xã hội Facebook; …

Công an huyện Ea H’leo làm việc với N.C.C, trú tại thôn 4, xã Ea Hiao, huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk

Nhận thức đúng về tự do ngôn luận

Để tránh việc sử dụng quyền tự do ngôn luận gây hại cho lợi ích hợp pháp của đất nước, tổ chức, cá nhân, pháp luật nước ta đã quy định như sau:

- Khoản 4 Điều 15 Hiến pháp 2013 quy định “Việc thực hiện quyền con người, quyền công dân không được xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác”.

- Điều 10 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định “Cá nhân, pháp nhân không được lạm dụng quyền dân sự của mình gây thiệt hại cho người khác, để vi phạm nghĩa vụ của mình hoặc thực hiện mục đích khác trái pháp luật”.

-  Luật Báo chí năm 2016, Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 và Luật An ninh mạng năm 2018 đều quy định rõ những hành vi bị nghiêm cấm như đăng tải, phát tán thông tin sai lệch, xuyên tạc, phỉ báng chính quyền; bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân; xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, anh hùng dân tộc; thông tin sai sự thật, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân.

- Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội do Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành nêu rất rõ các quy tắc về tuân thủ pháp luật, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác…

Vì vậy, mỗi người cần nâng cao nhận thức, năng lực tự sàng lọc thông tin, cảnh giác trước những thông tin không chính thống, thông tin nhạy cảm, hình thành thói quen hành xử tích cực trên môi trường mạng và phải nhận thức rõ đâu là giới hạn của tự do ngôn luận để có hành xử đúng mực./.