Diện tích sầu riêng mở rộng nhanh chóng

Hiện nay, sầu riêng đã được xuất khẩu chính ngạch, với giá sầu riêng tăng cao so với trước đây, đó cũng là tín hiệu đáng mừng đối với người trồng sầu riêng. Tuy nhiên, diện tích sầu riêng tăng ồ ạt như hiện nay không theo định hướng, khuyến cáo của cơ quan lý, cơ quan chuyên môn sẽ dẫn đến một số khó khăn nhất định cho ngành hàng sầu riêng như: Cung vượt quá cầu, dư thừa sản lượng, một số vùng trồng không phù hợp, không chủ động nguồn nước tưới sẽ gây thiệt hại về năng suất và chất lượng sầu riêng của tỉnh, việc tăng diện tích ở những vùng không phù hợp đã dẫn tới phá vỡ quy hoạch của một số cây trồng khác.

Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và PTNT), hiện nay diện tích trồng sầu riêng trên cả nước là 151,2 nghìn ha (tăng hơn 27,3 nghìn ha so năm 2021). Tại các tỉnh Tây Nguyên diện tích sầu riêng đang mở rộng không kiểm soát và chưa có dấu hiệu dừng lại, trong đó diện tích lớn nhất là tỉnh Đắk Lắk. Theo Báo cáo chính thức năm 2023 của Cục Thống kê tỉnh Đắk Lắk tổng diện tích sầu riêng là 32.785 ha, chiếm 50,27% diện tích cây ăn quả, tăng 10.326,4 ha so với năm 2022, sản lượng ước đạt 281.350 tấn, tăng 93.364 tấn so với năm 2022. Dự báo báo trong thời gian tới, diện tích và sản lượng sầu riêng sẽ tiếp tục tăng do giá sầu riêng được kỳ vọng vẫn sẽ duy trì mức cao.

Gia tăng sâu bệnh hại trên cây sầu riêng

Do diện tích sầu riêng tăng đột biến và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đặc biệt những tháng mưa nhiều tạo điều kiện cho sâu bệnh phát sinh gây hại. Trên địa bàn tỉnh đã ghi nhận nhiều đợt sâu bệnh gây thiệt hại lớn cho người trồng sầu riêng. Sâu hại chính trên cây sầu riêng tại Đắk Lắk là Rầy phấn (Allocaridara malayensis); Nhện đỏ (Panonychus citri); Sâu hại bông, cuống quả non (Orgyia postica); Sâu tiện vỏ (Plocaederusruficoruis). Bệnh hại chính trên cây sầu riêng tại Đắk Lắk là: Bệnh thối gốc chảy nhựa (Phytophthora palmivora); Bệnh cháy lá (Rhizoctonia solani); Bệnh nấm hồng (Corticium salmonicolor); Bệnh đốm rong (Cephaleuros virescens).

(Hình ảnh: Cây sầu riêng trồng xen trong vườn cà phê bị rụng lá hàng loạt vì bị nấm bệnh Phytophthora – Nguồn Báo Nhân dân)

Cảnh báo về chất lượng

Tháng 3/2024, theo thông tin từ Vụ Kiểm dịch Động - Thực vật (Tổng cục Hải quan Trung Quốc), 30 lô hàng sầu riêng Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc vừa bị phát hiện nhiễm kim loại nặng cadimi vượt mức giới hạn quy định an toàn thực phẩm của quốc gia này, trước đó trong tháng 5 và 6/2023, phía Trung Quốc đã phát hiện và cảnh báo 6 lô hàng sầu riêng Việt Nam xuất khẩu có nhiễm cadimi vượt ngưỡng quy định. Bốn tháng sau đó, Trung Quốc phát hiện tiếp 1 lô hàng vi phạm. Đáng chú ý từ tháng 11/2023 đến tháng 1/2024, các vi phạm có xu hướng gia tăng khi Trung Quốc liên tục phát hiện, cảnh báo 23 lô hàng sầu riêng Việt Nam bị nhiễm cadimi vượt ngưỡng quy định. Theo yêu cầu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc và quy định của Việt Nam về truy xuất an toàn thực phẩm đối với các lô hàng bị cảnh báo, Cục Bảo vệ thực vật đề nghị các doanh nghiệp có lô hàng vi phạm phải tuân thủ các nội dung quy định về truy xuất nguồn gốc, thu hồi và xử lý thực phẩm không bảo đảm an toàn thuộc phạm vi quản lý của Bộ Nông nghiệp và PTNT.

Bài học từ cây hồ tiêu

Với diện tích cây sầu riêng tăng nhanh chóng, thiếu kiểm soát trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua đang tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người nông dân, nhất là trong 5 đến 6 năm tới, diện tích sầu riêng đi vào chu kỳ kinh doanh rất lớn, nguy cơ cao xảy ra tình trạng cung vượt cầu, hệ lụy đối với người trồng sầu riêng là không thể tránh khỏi, nhất là sự sụt giảm hiệu quả lợi nhuận do biến động thị trường. Bên cạnh đó, việc không tuân thủ quy chuẩn trong canh tác sầu riêng, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không theo khuyến cáo, quy trình thu hoạch, đóng gói, bảo quản không đảm bảo, thậm chí xảy ra tình trạng thu hoạch “non” dẫn đến chất lượng sản phẩm không đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các nước nhập khẩu, gây mất uy tín của sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, với việc mở rộng diện tích ồ ạt, chạy theo sản lượng, canh tác không bền vững sẽ dẫn đến mất cần bằng sinh thái, phát sinh dịch bệnh có thể gây hại đối với cây sầu riêng trên diện rộng và khó kiểm soát như đã từng xảy ra với cây hồ tiêu trước đây.

Vì vậy, người dân cần cân nhắc trong việc đầu tư trồng mới hoặc mở rộng diện tích sầu riêng, tránh tình trạng chạy theo thị trường dẫn đến những hệ lụy về kinh tế và đời sống khi xảy ra tình trạng cung vượt cầu, giá trị sầu riêng sụt giảm, trong khi chi phí đầu tư trồng, chăm sóc sầu riêng khá cao, chu kỳ đầu tư dài hơn những loại cây trồng phổ biến trên địa bàn tỉnh như cà phê, ca cao, hồ tiêu... nhất là đối với cây cà phê, là loại cây công nghiệp dễ chăm sóc, vốn đầu tư không nhiều, phù hợp với quy hoạch của Trung ương và địa phương, thị trường xuất khẩu rộng lớn, giá cả đang phục hồi và tăng trưởng tốt trong thời gian gần đây./.