Với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, học sinh ngày nay có nhiều cơ hội tiếp cận tri thức toàn cầu, chủ động trong học tập và các hoạt động xã hội. Các em tự tin hơn, biết phản biện, bày tỏ quan điểm, không còn rập khuôn như trước. Tuy nhiên, sự phát triển của mạng xã hội và lối sống hiện đại cũng ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy và hành vi của giới trẻ, khiến vấn đề đạo đức và thái độ của một bộ phận học sinh trở thành mối quan tâm lớn của gia đình, nhà trường và xã hội.

Truyền thống giáo dục Việt Nam luôn đề cao đạo đức và sự tôn sư trọng đạo như câu “Tiên học lễ, hậu học văn”. Thế nhưng hiện nay, một số học sinh có biểu hiện thiếu tôn trọng thầy cô, vô lễ với cha mẹ, đi học chỉ để đối phó, thiếu mục tiêu và động lực học tập. Việc bị tác động từ mạng xã hội, game online, xu hướng sống ảo, coi trọng hình thức hơn giá trị bên trong khiến các em dễ bị lôi kéo, lệch lạc trong nhận thức và cách ứng xử. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến nhân cách mà còn tác động đến môi trường giáo dục và sự phát triển toàn diện của học sinh.

Thực tế cho thấy, các vụ việc bạo lực học đường, bắt nạt trên mạng, tụ tập đánh nhau, gây rối trật tự công cộng, vi phạm pháp luật có chiều hướng gia tăng. Đặc biệt, nhiều vụ án nghiêm trọng có đối tượng và nạn nhân đều ở lứa tuổi vị thành niên. Những vụ việc xảy ra tại Sông Hinh, Tuy Hòa hay vụ học sinh tấn công giáo viên tại Hà Nội gần đây là hồi chuông cảnh báo đáng lo ngại. Khảo sát toàn quốc ghi nhận hàng trăm vụ bạo lực học đường và hàng chục nghìn trường hợp học sinh vi phạm trật tự an toàn giao thông trong thời gian ngắn. Bộ luật Hình sự quy định người từ đủ 14 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự với tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng; từ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự với hầu hết các tội danh. Vì vậy, quan niệm “chưa 18 tuổi thì không chịu trách nhiệm” là sai lầm, dẫn đến bao che và giảm hiệu quả giáo dục.

Việc giáo dục đạo đức cho học sinh không thể chỉ trông chờ vào nhà trường. Gia đình cần quan tâm, đồng hành, lắng nghe và hướng dẫn con sử dụng mạng xã hội lành mạnh, xây dựng lối sống chuẩn mực. Nhà trường cần lồng ghép giáo dục giá trị sống, kỹ năng kiểm soát cảm xúc, giải quyết mâu thuẫn; biểu dương gương tốt, uốn nắn kịp thời sai lệch và tổ chức các hoạt động rèn luyện nhân cách như câu lạc bộ, trại kỹ năng, hoạt động tình nguyện. Giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn cần là người định hướng, chia sẻ và đồng hành với học sinh. Các cơ quan chức năng cần tăng cường tuyên truyền, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm nhằm răn đe và giáo dục.

Giải pháp hiệu quả nhất là sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Khi mỗi học sinh được sống trong môi trường lành mạnh, được yêu thương, tôn trọng và định hướng đúng, các em sẽ hình thành nhân cách tốt, tinh thần trách nhiệm và lối sống văn minh. Điều đó góp phần xây dựng môi trường giáo dục an toàn, kỷ cương theo tinh thần “Trường học thân thiện – Thầy cô mẫu mực – Học sinh tích cực”, nuôi dưỡng những công dân có tri thức, nhân ái và trách nhiệm cho tương lai đất nước.